De Ommelanden nodigt uit tot nadenken

De aarde kreunt en gromt en het leven leeft er maar op los. We denken dat we boven de natuur staan, maar we zijn er onderdeel van. Slechts een beperkt deel van de mensheid heeft een toekomst op onze planeet en het is aan ons om het tij te keren. De aarde laat ons geen tijd meer. Dit betekent dus dat we met minder individuen, maar meer als kudde, moeten zorgen dat de planeet ons ademruimte en water blijft bieden. Met deze ingrediënten vertelt Elvis Peeters het verhaal van De Ommelanden. Geen feelgoodstory, maar een donker en enigszins beklemmend verhaal dat je niet direct loslaat.    

Dora is een jonge fotograaf die een reportage maakt over de dood. Ze krijgt onderdak in een nederzetting in het droge, kale, stoffige en snikhete achterland van Europa, waar de dood vaste gast aan tafel is. Het voorzieningenpeil is er nul, de jeugd is vertrokken en de politiek heeft het gebied inmiddels de rug toegekeerd. Stroom is er niet, het water is bijzonder schaars en contact met de bewoonde wereld is onmogelijk. Zodra ze klaar is met haar werk, keert Dora terug naar de stad. Helaas, het lot beschikt anders: autopech zorgt ervoor dat ze op haar schreden terug moet keren naar het dorp. Noodgedwongen neemt ze voorlopig haar intrek in De Steenhoeve: de boerderij waar ze eerder logeerde bij de inmiddels ook gestorven Weduwe.    

Terwijl Dora nog hoopt op hulp en een snelle terugkeer naar de stad, weten de bewoners van de nederzetting wel beter. Een voor een bieden ze haar, zonder dat ze er om vraagt, hulp om te overleven. Langzaam beseft Dora dat ze niets weet van de mensen. Ze heeft niemand leren kennen, ze zocht er niet het leven, maar zocht louter onderwerpen voor haar project.    

Intussen, honderden kilometers verderop, maakt Dora’s moeder zich zorgen om haar dochter. Ze lijkt de enige te zijn, want zowel Dora’s zus Marie, haar zwager Stern als haar ex-vriend Armin maken zich niet druk genoeg om haar te zoeken. Als Armin een expeditie naar water in de streek waar Dora mogelijk is mag leiden, biedt dit misschien een mogelijkheid om haar te vinden. Toch grijpt hij de kans niet met beide handen aan.    

Peeters kiest ervoor om te werken met wisselende perspectieven. In eerste instantie zijn er drie perspectieven: het ik-perspectief van Dora, een ‘we’ en een beschouwende verteller. Wie de ‘we’ precies is, is niet helemaal duidelijk, al lijkt het waarschijnlijk dat het de dorpsbewoners zijn. Naarmate het verhaal vordert, verschijnen er meer perspectieven en lezen we bijvoorbeeld mee met Stern, Marie en Armin. Iedereen heeft zo een eigen kijk op het leven en op de toekomst en vecht met de eigen problemen.    

De auteur maakt veel gebruik van de directe reden. Dit geeft het boek levendigheid, het zorgt ervoor dat het niet te beschrijvend en afstandelijk wordt, maar de lezer moet wel erg opletten, aangezien Peeters daarbij geen leestekens gebruikt. Het verschil tussen iets wat gezegd wordt en een ‘gewone’ zin is dus onduidelijk. Een kwestie van wennen.  

De hoofdstukken zijn onderverdeeld in Ommelanden en Stad. In de stad is het hoogontwikkeld, met aan de randen de zelfkanten van de samenleving: krottenwijken, die van tijd tot tijd door drones worden bestrooid met chemicaliën of worden neergebrand met vlammenwerpers. Uiteindelijk keren er toch steeds weer mensen naar terug, hopend dat ze een graantje mee kunnen pikken van de weelde van de stad. Toch heeft ook de stad problemen. Immers, hoe zorg je ervoor dat zo’n samenleving voldoende water heeft? Operatie Mozes lijkt de oplossing…    

De Ommelanden boeit van het eerste hoofdstuk tot het laatste, al zijn de hoofdstukken die zich in de stad afspelen minder spannend dan de delen van de Ommelanden. Peeters schetst een somber en naargeestig, maar ook realistisch toekomstbeeld. Een toekomst die we niet kennen en waarbij we weten dat we niet allemaal dezelfde toekomst tegemoet kunnen gaan. Dat is de dwang der dingen.