Filosofie light voor kinderen

Het maken van een kinderboek is moeilijker dan menigeen denkt. De schrijvers moeten feitelijk de kinderen beter begrijpen, beter aanvoelen dan de ouders. Ze, als het even kan, geen flauwe stereotiepe verhaaltjes voortoveren, voorkomen dat ze taaltechnisch op de hurken gaan.

Zoetsappige berenverhalen zijn nog steeds de grootste verkoopkanonnen. Niets op tegen, maar af en toe komt er ook een prettig afwijkend berenboek op de markt. Het bijzonder originele De beer die er niet was van de Israëliër Oren Lavie (1976) bijvoorbeeld. Uitgegeven op groot folieformaat met tekeningen van de vermaarde, veelvuldig bekroonde Duitse tekenaar Wolf Erlbruch (1948)

De beer is namelijk geen beer, maar een kriebel die zich in een bos aan een boom schurkt. Steeds meer haar komt er op de kriebel en dan ineens een kop, lijf en poten.

‘Nu weet iedereen natuurlijk wel dat beren zichzelf krabben omdat het kriebelt, maar wat bijna niemand weet, is dat kriebels zichzelf krabben omdat ze eigenlijk beren zijn!

De beer is een aanstekelijk positieve beer die zich afvraagt of je beter de eerste of de laatste kan zijn als je helemaal alleen bent. Hij blijkt een zak in zijn vel te hebben en daarin zit een briefje met de vraag ‘Ben jij mij?’ en tips om naar op zoek te gaan. ‘Ik ben een aardige beer, een gelukkig beer en bovendien bijzonder knap.’ Hij gaat op pad, zich afvragend of het bos ook groeit als hij niet kijkt. Mooie gedachtes noteert hij met een potlood dat hij achter zijn oor heeft gevonden. Hij volgt het geluid van zijn eigen stilte.

Lavie heeft lef, benadert de zoektocht van de beer op een onorthodoxe wijze, met een zekere poëtische inslag. Filosofie light voor kinderen. De beer (die dus eigenlijk geen beer is, maar er toch heel erg op lijkt) komt een Comfortabele koe tegen, liggend in het gras, een soort sofa voor de Slome Salamander.  Natuurlijk kennen die twee de beer. Ze weten dat hij heel aardig is geweest. (Al is hij natuurlijk een kriebel. Daar hebben ze allebei wel eens een beetje last van, maar hij is een lichte kriebel, meer een prettige kietel eigenlijk.)

De Pedante Pinguïn even verderop in het bos is lastig. Die wil niet met hem praten omdat hij aan het denken is. De beer vraagt waaraan hij denkt. Aan alles. Er blijft dus niets over voor de beer om aan te denken. Dat is hem wel prima. Uiteraard maakt de pinguïn bezwaar. Ook aan niets denkt hij voortdurend. Dan gaat de beer maar aan de bloemen ruiken. Hij is een gelukkige beer. De Trage Schildpad-Taxi brengt de beer naar de plek waar ‘tegenwoordig iedereen naartoe wil’, namelijk naar ‘vooruit’.

Daar vindt hij, na tien schitterende overzichtstekeningen, in combinatietechnieken, waardoor ze een waskrijtachtige  structuur krijgen – geschilderd, gestempeld, pointillisme, haarfijn rasterwerk – een boomhuis met het bordje ‘Hier woont de beer die er niet was. Zachtjes naar binnen gaan a.u.b. het kan zijn dat hij slaapt.’

De beer gaat zachtjes naar binnen zodat hij zichzelf niet wakker maakt. De beer die er niet was is een buitengewoon boek. Het zal wellicht vragen oproepen bij de jonge lezers. Maar waar zijn (kinder)boeken anders voor? Bovendien moet men kinderen en hun inlevingsvermogen niet onderschatten.