Geen helden

De oorlog in Irak, de spanning én verveling bij de troepen, het gevaar, de opleiding, de kameraadschap… Uit eerste hand verteld door een Amerikaanse marinier die erbij was, en bovendien in de vorm van een strip: verwacht echter geen verhaal over helden of veel actie. Max Uriarte confronteert zijn lezer vooral met de zware emotionele gevolgen van een tour of duty in een oorlogsgebied en doet dat aangrijpend genoeg om potentiële vrijwilligers die deze strip zouden lezen eens heel goed te doen nadenken over hun keuze.

Net als zijn hoofdpersonage Abe was Max Uriarte 19 toen hij in 2006 tekende in het US Marine Corps en voor een halfjaar naar Irak trok. Ook reed hij zoals Abe in een pantserauto patrouilles. Zijn tweede missie in Irak diende hij niet meer onder de wapens, maar als ‘embedded’ fotograaf én als tekenaar. Hij ‘tekende’ dus alweer voor de marines, maar nu als getuige. Terug in de VS in 2010 begon hij een tekenopleiding en zette hij een webcomic op (TerminalLance.com), die almaar populairder werd onder militairen. Voor de webcomic bedacht hij de personages Abe en Garcia, twee rekruten die vrienden worden, samen naar Irak trekken en daar de gruwelijke realiteit van de oorlog aan den lijve ondervinden.

Voor het eerst in zijn geschiedenis is de VS in een langdurige buitenlandse oorlog verwikkeld zonder beroep te moeten doen op dienstplichtigen. De troepen in Irak of Afghanistan worden uitsluitend bevolkt door vrijwilligers. Tegelijk plegen dagelijks in de VS liefst 22 veteranen zelfmoord. Uriarte onderzoekt in De witte ezel via Abe wat een jongen bezielt zich voor de dienst te melden. De ene doet het uit vaderlandsliefde, de andere is op zoek naar wat actie, Abe weet het eigenlijk zelf niet. Zijn zus – vierkant gekant tegen de Amerikaanse bemoeienis in Irak – verklaart hem voor gek. Zijn liefje kan hem niet thuis houden. Het hele boek door vraagt Abe zich af wat hij eigenlijk zoekt in het leger. Om tegen het eind in te zien dat het hem om kameraadschap ging, maar niet zonder emotionele schade, die bij heel wat van zijn collega’s niet zelden uitloopt op een zelfmoord.

De witte ezel is fictie, zo staat in koeien van letters op de eerste pagina, maar uiteraard put Uriarte uit eigen ervaringen. Van zijn ongeduld tijdens de eindeloze opleidingsmaanden tot de doodsangst die hij uitstaat in de pantserwagen, net zoals Abes colonne eens een keer tot staan gebracht door een ezel op de weg: vernederend en grappig tegelijk. Uriarte neemt een lange, nogal saaie aanloop naar Irak. Hij neemt de tijd zijn personages voor te stellen, hij beeldt hun vaak frustrerende opleiding uit in lange, trage scènes (uitgevoerd in sobere, monotone steunkleuren). Ook in Irak vechten de mariniers vooral tegen verveling en routine. Dit boek drukt dat aspect van het soldatenleven sterk uit. Tot uiteindelijk het drama toeslaat.

Ook de geleidelijke en onvermijdelijke neergang van Abe na zijn terugkeer in Amerika is uitgesponnen, maar daarom niet minder geloofwaardig. Uriarte is geen spectaculaire (of begaafde) tekenaar, maar slaagt erin – behalve uiteraard hyperrealistisch te zijn in alle militaire aspecten van de strip – zijn levensechte personages goed hun gevoelens te laten uitdrukken in hun gebaren en gedragingen. De auteur heeft een goed gevoel voor beeldtaal (met close-ups waar die nodig zijn), ritme (met bijvoorbeeld een herhalingssequentie van steeds weer dezelfde tekening om Abes lethargie uit te drukken) en lay-out (tekeningen zonder kaders die verwarring tonen), kortom een goed gebruik van narratieve stripelementen. En zijn boodschap komt duidelijk over: de psychologische opvang van teruggekeerde soldaten laat te wensen over (de verantwoordelijken in de legerleiding zijn eigenlijk zelf ezels.) Een wat te verwachten boodschap, maar de levensechtheid van het bestaan van de marinier maakt dit sombere en sobere boek zeker het lezen waard.