Hoe de angst voor een aanslag Antwerpen onveiliger maakt

Op de eerste lentedag van het jaar speelt er zich een nationaal drama af op de Antwerpse Meir (de bekendste winkelstraat van deze stad). Ambulances rijden af en aan, shoppers komen weer tot zichzelf onder isolatiedekens. Maar deze aanslag is niet zoals de voorgaande: de dader zwaaide wel met een pistool, maar loste geen enkel schot. Het debuut van Vincent Merckx is ontzettend actueel en speelt in op de vele militairen die je in het Belgische straatbeeld ziet. Maken deze militairen de stad veiliger? Of vergroten ze juist de angst voor een aanslag? Een absolute doordenker.

Verloren vrienden

Ook Timo en Anders waren die dag van de aanslag op de Meir, waar ze elkaar na achttien jaar opnieuw ontmoetten. Niet alleen proberen ze hun vriendschap terug op te pakken, ook willen ze de niet-aanslag een plaatsje geven in hun leven. Dus proberen ze die dag op de Meir te reconstrueren. Maar kloppen hun beelden wel met elkaar? En hoe zag de 'terrorist' in kwestie er eigenlijk uit? Droeg hij een groene pet of een Stetson? De details van de gebeurtenis staan niemand meer helder voor de geest en algauw doen er meer dan 85 mogelijke daderprofielen de ronde. Dit maakt de aanslag vager en vager en de aanklacht steeds minder concreet. Ondertussen neemt de angst toe, want wie kun je in een wereld met zoveel mogelijke daders nog vertrouwen?

Vincent Merckx heeft een heel eigen en vooral zeer gedetailleerd taalgebruik, waar je in het begin een beetje aan moet wennen. Het verhaal van De man die niet schoot is echter enorm intrigerend en spannend vanaf de eerste pagina. Deze spanning blijft de eerste 100 pagina's om te snijden, waardoor je het boek absoluut niet weg wilt leggen. Maar daarna is er iets raars aan de hand: het verhaal wordt zo bizar, zo'n mindfuck, dat het niet gemakkelijk te volgen is. Ik moest in opperste concentratie verder lezen, wat mijn leesplezier toch wel wat deed afnemen.

Een niet zo vergezochte absurditeit

De man die niet schoot is absoluut een boek van deze tijd. De thematiek van terrorisme en de angst voor een aanslag is relevant en actueel alsook de vraagstelling of militairen in ons straatbeeld het leven veiliger of onveiliger maken. Het verhaal zet je aan het denken over daders, slachtoffers en toevallige voorbijgangers. Over de impact van een aanslag op een persoon, maar ook op een stad in het algemeen. Over de kracht van een wapen, zelfs als er niet mee geschoten wordt. Het enige wat enigszins tegenvalt is de ontknoping. Van een boek met zo'n sterke premisse en zo'n sterk begin, had ik persoonlijk toch een overtuigender einde verwacht.

De man die niet schoot lijkt een aanslag op zich. Op onze maatschappij vervult van angst, op de bureaucratie en de politiek, op het strafrechtelijke proces. Merckx draait er zijn hand niet voor om om meer dan vierduizend mensen een proces aan de broek te doen. Wat angstig maakt is het feit dat een verhaal als deze niet zo ver van ons af staat als we zouden willen. Hoewel het verhaal absurd lijkt, is de realiteit van De man die niet schoot dichter bij huis dan je in eerste instantie denkt.

Bijzondere mindfuck over de angst die onze samenleving in haar greep houdt ★★★★

Deze recensie verscheen ook op Boekvinder.be.