Een ruimteschip in menselijke gedaante

Het Recht van de Radch heeft enorm veel prijzen gewonnen, maar op de één of andere manier was het totaal mijn aandacht ontsprongen. Totdat ik op Hebban op een artikel stuitte van Lindy, die uit haar comfortzone las en besloot een kansje te wagen met het science fiction genre. En ze kreeg meteen een hardcore science fiction boek voor haar kiezen. Ondanks dat haar recensie van Het Recht van de Radch niet al te lovend was, besloot ik dit boek een kans te geven. Wie weet kon het mij als science fiction liefhebber wel behagen.

Het Recht van de Radch speelt zich af in een verre toekomst, waar de mensheid verspreid door het hele universum leeft. De Radchaai zien zichzelf als de ideale beschaving en hebben als missie om het hele heelal volgens hun normen en waarden te laten leven. Hiervoor gaan ze geweld allesbehalve uit de weg. Ze annexeren andere bevolkingen en sommigen van hun tegenstanders worden na hun dood gebruikt als ingelijfde; hun lichaam staat dan in dienst van een AI (meestal een ruimteschip).

Op een afgelegen planeet nadert ons hoofdpersonage Breq het einde van haar zichzelf opgelegde missie. Breq is alles wat er over is van het kolossale ruimteschip Recht van Toren, een ruimteschip met een artificiële intelligentie dat over duizenden ingelijfden beschikte. Alles is haar afgenomen en nu heeft Breq nog slechts één kwetsbaar lichaam over. Toch geeft ze niet op. Haar doel: wraak nemen op Anaander Mianaai, de bijna onsterfelijke Heer van de Radsch, die over duizenden lichamen beschikt.
Het Recht van de Radch is een boek waar je je volle aandacht voor nodig zult hebben. Niet alleen de militaristische wereld die tot in de details beschreven wordt zit namelijk ingewikkeld in elkaar, maar ook de verschillende tijdlijnen kunnen je in de war brengen. De hoofdstukken spelen afwisselend in het 'nu' en in het verleden, totdat de verhaallijnen bij elkaar komen. Ook al hebben we maar één hoofdpersonage, Breq, toch zien we verschillende kanten van haar. We lezen over Recht van Toren, Eerste Esk en de verschillende ingelijfden die ze bestuurde. Het is heel bijzonder om te zien hoe één personage eigenlijk zoveel verschillende personages tegelijk kan zijn.

Nog iets wat je in verwarring zou kunnen brengen tijdens het lezen: er wordt in de wereld van de Radchaai geen onderscheid gemaakt in geslacht. Hierdoor weet je als lezer negen van de tien keer niet zeker of een personage mannelijk of vrouwelijk is. Voor het verhaal zou dit in principe niet uit moeten maken, maar het is soms heel verwarrend als een personage de ene keer met 'hij' en de andere keer met 'zij' aangesproken wordt. Het feit dat Breq vaak simpelweg niet weet welk geslacht iemand heeft, maakt het er voor de lezer ook niet gemakkelijker op.

Ondertussen heb ik heel wat punten aangehaald waarom Het Recht van de Radch geen eenvoudig boek is om te lezen. Hierdoor denk je misschien dat ik niet van het lezen genoten heb, maar niets is minder waar. Het koste in het begin inderdaad wat doorzettingsvermogen, maar daarna werd ik beloond met een werkelijk origineel, spannend en avontuurlijk verhaal vol toffe personages. Van Breq tot luitenant Awn en van Seivarden tot Sigrin; allemaal hebben ze een duidelijke persoonlijkheid en maken ze veel persoonlijke groei door.

Daarnaast mogen we niet vergeten dat ons hoofdpersonage niet menselijk is. Breq is een AI, een robot, geprogrammeerd om bevelen van Anaander Mianaai, de Heer van de Radch, op te volgen. Toch heeft ze zich op een bijzondere manier tegen hem weten te keren. Zouden AI's dan toch over gevoelens kunnen beschikken? Ik geloof van wel!

Het Recht van de Radch is ongetwijfeld het meest bijzondere boek dat ik ooit gelezen heb. Het is gewoon bijna niet onder woorden te brengen hoe geniaal dit verhaal eigenlijk is. Een ruimteschip als hoofdpersoon die ook nog eens gevoelens blijkt te hebben? En een toekomstvisie waarin heel de mensheid verspreid door de ruimte leeft? Mij wist Ann Leckie enorm te verrassen met dit spannende verhaal. Het koste wat moeite om in het boek te komen, maar dat was zeker en vast de moeite waard. Mijn advies: zorg dat je Het Recht van de Radch in huis haalt en beleef het zelf. Ik prijs mezelf in ieder geval gelukkig dat het vervolg al op me ligt te wachten!
Deze recensie verscheen ook op Oog op de Toekomst.