Vrouwenonderdrukking door een limiet op woorden

Voor een leesclub op Hebban mocht ik Vox van Christina Dalcher lezen. In deze dystopische roman mogen vrouwen slechts honderd woorden per dag spreken. Laat het hoofdpersonage Jean zich tot zwijgen brengen?

#100words

In de nabije toekomst heeft de Amerikaanse regering besloten dat vrouwen dagelijks niet meer dan 100 woorden mogen spreken. Dr. Jean McClellan kan niet geloven dat dit haar overkomt. Dat dit in Amerika kan gebeuren. Maar het is de realiteit. De helft van de bevolking is het zwijgen opgelegd. Dit is nog maar het begin. Vervolgens mogen vrouwen geen baan meer hebben. Meisjes leren op school niet langer lezen of schrijven. Vrouwen zijn enkel goed voor het huishouden en het aanbidden van God.

"I don’t think I really believed it would happen. I don’t think any of us did. After the election, we started believing."

Met Vox verwachtte ik een boek over taal in handen te hebben. De hashtag #100words op de cover deed me verwachten dat het boek zou gaan over de manier waarop vrouwen onderdrukt worden door hun dagelijkse woordental te beperken. Ik dacht dat we creatieve, nieuwe manieren van communicatie zouden ontdekken, alsook dat we de invloed van het gebrek aan taal op de maatschappij zouden zien. Deze verwachting werd niet waargemaakt omdat Jean al snel haar woordenteller af doet. Taal is niet het thema van deze roman, maar een middel om de scheve machtsverhoudingen in onze maatschappij aan de kaak te stellen.

Pure mannen aan de macht

Voor mij schetst Dalcher een interessante dystopische toekomstvisie, waarin de elite (in dit geval de Pure man) aan de macht is. Dit terwijl een andere groep (de vrouw) onderdrukt wordt. Ook is er sprake van surveillance en een heuse rebellie: oftewel er zijn veel kenmerken van de 'standaard' dystopie aanwezig. Politiek speelt een belangrijke rol, maar van een afstandje. Het is niet dat je als lezer de politieke situatie kunt doorgronden - daarvoor krijg je toch iets te weinig duiding en diepgang. Een echte thriller zou ik het ook niet willen noemen, voor mij is het verhaal daar niet spannend genoeg voor.

Wat mij betreft is Vox echter wel een geloofwaardig en overtuigend boek. De toekomst waarin vrouwen terug moeten naar het aanrecht, niet mogen werken, geen eigen rekening mogen hebben én maar 100 woorden per dag mogen spreken is dichterbij dan je zou denken. Ook de manier waarop haar eigen zoon Steven zich laat meevoeren in de ideeën van de Pure Movement vind ik geloofwaardig. Niet alleen denkt hij op deze manier het meisje van zijn dromen te strikken, ook is dit een goede manier om als puber afstand te nemen van zijn ouders. Maar ik denk dat het vooral een kwestie van onbewuste hersenspoeling is. Hij komt steeds met deze denkbeelden in contact en begint er meer en meer in te geloven.

Woede en minachting

Voor de tijd dat de woordentellers werden ingevoerd was Jean een zelfstandige vrouw. Naast haar moederschap is ze een hoog aangeschreven wetenschapster. Alleen houdt ze zich lange tijd afzijdig op het vlak van politiek, totdat het te laat is.. Wanneer we haar in het boek leren kennen is ze vooral woedend. Woedend dat de samenleving het zo ver heeft laten komen, woedend dat haar man machteloos staat, woedend dat haar eigen zoon de Pure beweging steunt. Ik snap die woede heel goed, maar wanneer het omslaat naar minachting voor haar eigen man doet dat pijn. Misschien is het begrijpelijk en realistisch, maar het is ook pijnlijk. Zeker omdat ze er een affaire op na houdt en haar man altijd met haar perfecte minnaar vergelijkt. Dat maakt Jean in mijn ogen geen sympathiek personage.

Tijdens het lezen voelde ik vooral onbehagen over de situatie in de toekomstige maatschappij. Tegelijkertijd was ik ook boos op Jean vanwege de affaire die ze heeft - en boos op de auteur omdat ze Jean er zo makkelijk vanaf laat komen. Natuurlijk mag een personage vreemdgaan, dat gebeurt immers ook in de echte wereld, maar dan moet ze wel met de consequenties kunnen omgaan.

Vox was een heerlijk boek om te lezen. Door de vlotte schrijfstijl en het onvoorspelbare plot vloog ik door het verhaal heen. Hoe meer ik over het plot nadenk, hoe meer kritische punten er naar boven komen. Toch was ik tijdens het lezen tevreden over de loop van het verhaal. Ik vond de geschetste toekomstvisie erg interessant en de schrijfster wist me aan het denken te zetten. De leeservaring was een fijne. Een aanrader voor fans van The Handmaid's Tale.

Deze recensie verscheen ook op Oog op de Toekomst.