Savoureren in slowreading motion

De setting: Sydney, de zee, een rots, het strand, een strandpaviljoen, twee vrienden die discussiëren.
Liam, mislukt schrijver en politieagent per vergissing, heeft het idee om Aldo’s leven te beschrijven en zo toch nog erkenning te vinden.
Aldo, hemiplegieker in een rolstoel is een seriële initiatiefnemer van nieuwe ondernemingen die tot mislukken gedoemd zijn.

Aldo is het hoofdpersonage in het verhaal.
We krijgen in opeenvolgende hoofdstukken een goed inzicht in zijn personage. Het verhaal speelt zich af tussen de betrekkelijk korte tijdspanne van zijn ziekenhuisopname na een mislukte zelfmoordpoging en twee gevangenisverblijven wegens moord. Zijn verhaal gaat in crescendo naar een groteske apotheose. Tussendoor lezen we over zijn jeugd, zijn familie, zijn schooltijd, mislukte huwelijk met Stella, nieuwe liefde Mimi en verblijf in een kunstenaarscommune. Het beeld van Aldo dat we zo verkrijgen is dat van een zeer getormenteerd man. Een gevoelig man, intelligent die schijnbaar voor het ongeluk geboren is. Ook op fysiek vlak: hij valt voortdurend van trappen, wordt in elkaar geslagen, verwondt zich aan alles.

De auteur werkt zijn verhaal uit met een ingewikkelde arabesk aan invalshoeken: Liam die zijn vriend en gebeurtenissen beschrijft, Aldo die de tekst leest die Liam over hem schrijft, Aldo’s pleidooi in de rechtbank, een ingebeelde dialoog met DE STEM, etc. Die zijn weergegeven in aparte hoofdstukken, ongenummerd en anti-chronologisch opgebouwd. Die hoofdstukken worden verder onderverdeeld in met Romeinse cijfers aangeduide stukken (rechtbankhoofdstuk telt XXXII ), inspringende alinea's, alinea’s met sterretjes, delen gedrukt in schuin lettertype. Een index is niet te vinden.

Als rode draad in dit boek vinden we de grote levensthema’s terug: liefde, dood, lijden, angst. Zelf geeft de auteur aan dat ‘angst voor het leven’ het hoofdthema van het boek is. Hij schreef het toen hij onverwachts verlamd werd en een periode in revalidatiecentra heeft doorgebracht. Angstige tijd met onbekende prognose. Je leest die in de machteloosheid, de pijn, de woede van de zwartgallige Aldo.

Een sterke passage is een interne dialoog met de STEM, waarin in een spervuur van vraag /antwoord brandhout gemaakt wordt van god en godsdienst.
‘God bestaat niet, hij is het product van de imaginatie van de mens, zo zijn ook wetten en voorschriften menselijke creaties’

Een interessant nevenpersonage is de zielige leraar met kunstenaars ambitie Morrell. Door zijn veelvuldige citaten uit zijn boek 'In alles een kunstenaar', zet de auteur op ironisch, haast cynische wijze het kunstenaarswereldje in zijn hemd.
' Wie het over zijn kunstzinnige huzarenstukjes heeft, bedoelt doorgaans de commerciële risico's.'

Steve Toltz heeft enkele jaren aan dit boek gewerkt en dat zullen we geweten hebben. Het boek is een klein meesterwerk, maar vraagt niet weinig inspanning van de lezer. Je wordt met de meest onwaarschijnlijke metaforen, vergelijkingen, aforismen, woordspelingen, citaten en stijlfiguren uitgedaagd om aandachtig te blijven, je niet door de maalstroom van woorden te laten meesleuren in een draaikolk van absurdisme. Zo lijkt het. Om dan te ontdekken dat er geen clichés gebruikt zijn, maar dat je wordt vergast op een stroom van literaire parels. Je kunt als het ware blijven onderlijnen en kopiëren.

Een andere moeilijkheid is dat de auteur het onmogelijk gemaakt heeft jezelf als lezer te identificeren met de personages. Waar Aldo eerst nog sympathie, medelijden en allengs walging opwekt, verwordt hij tot een zo’n grotesk schertsfiguur dat de herkenbaarheid weg is. Het lezen wordt zo geen emotioneel, maar cerebraal beleven.
Het zal duidelijk zijn dat dit boek voortdendert als een sneltrein, maar dat je het beter savoureert in slowreading motion. Dan wordt het genieten en genieten.

Geen lectuur, maar literatuur. Met grote L.