Persoonlijke ontroerende getuigenis, stijl is minder belangrijk

Judith Visser (1978) heeft al meerdere romans en enkele thrillers op haar conto. Zondagskind is het eerste boek dat ik van haar las, het is een autobiografisch verhaal over hoe het is om met het syndroom van Asperger, een vorm van autisme, op te groeien. Het hoofdpersonage in het boek is echter Jasmijn Vink. Aan het begin van het boek word je als lezer in de proloog direct geconfronteerd met de 18-jarige Jasmijn die probeert haar rijbewijs te halen, en hier niet in lukt omdat het verkeer haar te veel prikkels geeft en ze zich niet voldoende kan concentreren op verschillende handelingen tegelijkertijd. Het moderne voorbijrazende verkeer is ook voor niemand een pretje uiteraard.

Het verhaal begint echter als ze op 4-jarige leeftijd naar de kleuterschool moet en ze niet begrijpt dat ze haar moeder en vooral haar hond Senta moet missen tijdens de dag, terwijl ze met lawaaierige leeftijdgenootjes in een klas moet spelen en er felle lichten branden. Vanaf het moment dat ze haar schoolleven begint, begrijpt ze niet dat volwassenen van haar dingen verwachten en dat ze moet meedoen aan activiteiten waar ze zelf het nut niet van inziet of haar niets zeggen. Ze is overigens wel intelligent en slim genoeg, zo slim dat ze op de eerste dag als ze wegloopt van haar kleuterklas, toch niet zó ver van haar huis zit. Ze overstelpt haar moeder met ‘waarom’-vragen. Ook lezen kan ze snel en goed, het is ook iets dat ze echt graag doet, want het liefst houdt ze zichzelf nog bezig i.p.v. met anderen samen te moeten spelen, en qua taalvaardigheden staat ze zelfs ver voor op haar leeftijdsgenootjes. Haar thuis is ook warm, met eenvoudige ouders die beiden zware jobs hebben, en een vader die zelfs dubbele shiften draait. Haar moeder laat haar veel toe, zoals eten op haar kamer, omdat ze zich hierbij het beste voelt.

Doorheen het boek volgen we het meisje door de verschillende stadia van haar jeugd, als kleuter, 6-jarig en 12-jarig meisje tot jongvolwassene, die haar weg zelf probeert te zoeken in een wereld die ze maar met moeite begrijpt én die vooral haar niet goed begrijpt, die wereld die zij met haar overprikkelde geest, migraineaanvallen en minder sociale vaardigheden door middel van ontsnappingsmechanismen en gewenning probeert aan te kunnen. Al vanaf heel jonge leeftijd is Jasmijn er zich van bewust dat zij niet is zoals de anderen. Stap voor stap maar kan ze zich staande houden tussen haar klasgenootjes, kan ze zich zelfs aan enkele hechten die vriendelijk tegen haar zijn en met haar blijken te sympathiseren. In Kirstin vindt ze een heel goede vriendin die haar helpt in sociale situaties, en die zich niet laat afstoten door haar vreemde gedrag. Toch heeft ze heel wat leerkrachten en klasgenoten die haar niet begrijpen en niet doorhebben dat zij slechts in bepaalde omstandigheden goed kan functioneren. Jasmijn evolueert wel maar toch vrij traag. Veranderingen in haar omgeving kan ze maar moeilijk aan, en in het ‘voortgezet onderwijs’ spijbelt ze dikwijls als de lessen haar niet aanstaan en er door een gebrek aan diagnose niet op de vaardigheden die ze wel heeft, kan worden ingespeeld. Het is in feite haar eigen omgeving die haar toelaat dat ze zich kan ontwikkelen, waar ze steeds een beroep op kan doen.

Jammer is het toch een beetje voor de lezer, daar pas de klik om haar gedrag onder de loep te laten nemen door een zorgverlener op het einde van het boek genomen wordt, en je als lezer in het ongewisse wordt gelaten over hoe een persoon met Asperger of eender welke persoonlijke vorm van autisme verder gaat met het leven. Enkele vragen die je over jezelf altijd hebt gehad, zullen met die diagnose duidelijk beantwoord kunnen worden maar krijg je nog meer tips aangereikt om je leven te blijven lei(ij)den, in een wereld die zich niet aan jou gaat aanpassen? Ook blijft het verhaal toch wat vlak en eentonig, en kom je ook maar weinig te weten over de gedachtegangen van de haar omringende personages bijv. Een ander standpunt had aan dit verhaal zeker wat meer context kunnen toevoegen. De evolutie van die andere personages blijft bovendien onder de radar. Een kleine tijdssprong hier en daar door enkele jaren over te slaan, had het boek dan weer kernachtiger en bondiger kunnen maken. Aangrijpend en emotioneel is deze getuigenis zeker wel, en vooral dan de relatie met haar hond die er tot haar laatste snik voor Jasmijn is. De relatie met dieren is er overigens eentje om in te kaderen: ook gedurende een aantal jaren tijdens haar jeugd als Jasmijn op een manege leert paardrijden, merk je dat Jasmijn een sterke band kan ontwikkelen met de pony die ze er altijd berijdt. Dit is zeker mooi om te lezen. De schrijfstijl en het taalregister zijn eerder helder en eenvoudig gehouden, wat uiteraard past bij het verhaal.

Een krop in de keel of een snik kan je zeker overkomen bij het lezen van dit boek. Het verhaal blijft te vlak en te eentonig van stijl om er meer van te maken dan wat de insteek is van dit boek: een persoonlijke getuigenis over het leven met Asperger die de ogen opent van de lezer. Margot Vanderstraeten loste dit dankzij meerdere standpunten en stijlbreuken beter op in haar novelle over eetstoornissen, 'Het zusje van de buurvrouw'.