Tussen man en vrouw

Dit eigenzinnige debuut van biologe Mariken Heitman draait om gender, identiteit en je weg vinden. Biologiestudente Elke weet zichzelf niet goed te plaatsen. Ze merkt dat ze nergens echt helemaal in past, dat er geen 'hokje' voor haar is en weet niet of ze nu man of vrouw is.

Om haar zinnen te verzetten, gaat ze bij haar oudtante Ko in de tuin werken. Elke raakt geleidelijk aan geobsedeerd door de wateraap, volgens een omstreden en niet bewezen theorie een voorouder van de mens die aanvankelijk in het water leefde en uiteindelijk aan land ging. Maar waarom? Elke identificeert zich met de wateraap en besluit op het dier af te studeren. Ze belandt in Wenen, waar ze in contact komt met Lena die een controversieel boek over de wateraap schreef.
Elke en Lena krijgen een korte, maar heftige verhouding. In de tussentijd komt Elke af en toe ook een androgyne dichter tegen, van wie we niet weten wat we ermee aan moeten. Na een tijdje stopt de verhouding met Lena en gaat Elke terug naar Nederland: Ko is dood. Vervolgens gebeurt er meer, maar lees daarvoor het boek vooral!

Ik vind het lastig om een oordeel te vellen over 'De wateraap'. Zoals Elke sluimert tussen man of vrouw zijn en zoals de wateraap een tussenvorm is, zo is de roman voor mij zowel een positieve als een negatieve leeservaring waarvan ik nog steeds niet weet wat ik ermee moet.
Heitman doet zowel stilistisch als compositorisch recht aan het zoekende en dolende van haar hoofdpersoon; een rechttoe rechtaan en met vaste hand verteld relaas past gewoon niet bij Elke. Dat neemt niet weg dat Elke nogal van de hak op de tak springt en je soms met passages zit waarvan je niet direct snapt waarom Elke dat vertelt. De overdaad aan metaforen, samen met de overvloedige hoeveelheid flora en fauna, maakt dat de plot niet altijd makkelijk te volgen is. Heitmans beelden kunnen pakkend, de zintuigen prikkelend en ontroerend zijn. Soms slaan ze ook goed de plank mis

Daarnaast vraagt Heitman wel wat van je. Het is voor de niet in de biologie ingewijde lezer een uitdaging om je met dergelijke materie bezig te houden; Heitman voert aan het begin gerust een scene op waarbij Elke een college Wetenschapsfilosofie voor biologen bijwoont. En wat te denken van termen als 'terrestrisch'. Het maakt de roman geen 'easy read'.

Hoewel ik dus niet alles aan de roman even geslaagd vind, moet gezegd dat Heitman echt een eigen stem heeft. Haar stijl is enigszins te vergelijken met die van Marieke Lucas Rijneveld, die uitdrukkelijk met genderidentiteit speelt, soms te veel doorschiet in een niet altijd even goed te volgen beeldenstorm en getypeerd kan worden met een "rafelige" schrijfstijl.