Een goed beeld van de Tweede Wereldoorlog in Europa

De Amerikaanse schrijfster Pam Jenoff studeerde geschiedenis en rechten. Ze was jarenlang nauw betrokken bij allerlei operaties van het Amerikaanse leger. Na haar werk bij het Pentagon werkte ze lange tijd bij Buitenlandse zaken en kreeg een baan op het Amerikaanse consulaat in Krakau. Hier raakte Pam betrokken bij Pools-Joodse relaties en de geschiedenis van de Holocaust. Inmiddels heeft ze 13 oorlogsboeken geschreven, die zich in diverse landen van Europa afspelen.

Engeland: Het vergeten hoofdstuk 

Op een dag ontvangt de hoogbejaarde Paige een klein pakketje met de post. Er blijkt een verlovingsring in te zitten. De ring is gevonden bij bouwwerkzaamheden in Londen. De aanblik van de ring brengen de gedachten van Paige terug naar een vergeten hoofdstuk uit haar leven; een periode waarover ze haar kinderen nooit heeft verteld.
Londen 1943: Het weesmeisje Paige werkt op de boekenafdeling van warenhuis Selfridges in Londen. Tijdens haar werk valt haar oog op een knappe Amerikaanse soldaat, Danny. Danny blijkt in de kelder van het warenhuis aan een geheim communicatiesysteem te werken. Wanneer Paige een relatie krijgt met Danny beloofd ze hem te helpen met het verspreiden van de berichten. Enkele dagen later is het systeem, door een bombardement, in groot gevaar. Paige denkt terug aan wat ze Danny heeft beloofd en riskeert haar leven om het apparaat te kunnen redden.
In het uurtje tijd wat nodig is om het verhaal te luisteren/ lezen, krijg je een korte blik op het dagelijkse leven van Londenaren in oorlogstijd. Gebouwen zijn zwaar beschadigd door bombardementen, jonge mensen zetten zich in voor hun land en het leven is totaal ontwricht. Als lezer kun je niet anders dan heel veel respect krijgen voor mensen zoals Paige en Danny. Het is een mooi en liefdevol verhaal. Ik had de hoofdpersonen graag wat beter leren kennen. Dit korte verhaal maakte me nieuwsgierig naar de andere boeken van Pam Jenoff.

Duitsland en Frankrijk: Het weeskind

Het zestienjarige Scheveningse meisje Noa raakt zwanger van een Duitse soldaat. Wanneer haar harteloze vader haar de deur wijst, vertrekt ze naar Duitsland. Hier neemt ze deel aan het Lebensbornprogramma. Omdat haar kind niet de ideale Arische trekjes vertoont, wordt het van haar afgenomen en komt ze voor de tweede keer op straat te staan. Ze krijgt een baantje als schoonmaakster op een station. Wanneer ze op een dag een wagon vol baby’s ontdekt, besluit ze in een opwelling een kind te redden. Omdat het niet veilig is om op het station te blijven, vlucht Noa samen met de kleine Leo weg. Voor de derde keer in korte tijd staat Noa op straat.

De Joods-Duitse Astrid komt uit een circusgeslacht. Tijdens een optreden wordt ze verliefd op een Duitse soldaat. Na enkele jaren huwelijk worden Erich en Astrid gedwongen te scheiden. Astrid keert terug naar haar familie in Darmstadt, maar het gezin blijkt te zijn verdwenen. Net als Noa wordt ook Astrid opgenomen in het circus van Herr Neuroff. Het circus blijkt een schuilplaats te zijn, onder het personeel blijken meerdere Joden en vluchtelingen te zitten.

De ervaren Astrid krijgt de opdracht Noa op te leiden tot trapezewerkster. In eerste instantie staat Astrid hier wat vijandig tegenover, maar al snel ontstaat een hechte vriendschap. De vrouwen weten elkaars levens niet alleen in de piste, maar ook in de wereld buiten de circustent te redden.

Het prachtige en ontroerende verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten; er heeft echt een circus bestaan die fungeerde als onderduikplaats. Verder krijg je een goed beeld van het circusleven in die tijd. De karakters van de twee moedige hoofdpersonen zijn heel goed omschreven en als lezers sluit je de twee direct in je hart. Toch rammelt er nog wel het een en ander aan het verhaal. Dat is erg jammer. Ten eerste bestond de naam Noa in die tijd nog niet in ons land. Ook was het ongeloofwaardig dat een Nederlands meisje tijdens de oorlog alleen naar Duitsland afreist. Was er niemand in haar familie of omgeving die haar op kon vangen? Hoe wist Noa af van het Lebensbornprogramma? Ook vond ik het ongeloofwaardig dat een vrouw van dik in de negentig (een van de twee meisjes overleeft de oorlog) in haar eentje van Amerika naar Parijs reist om een tentoonstelling over het circus te bekijken. Waarom nam ze haar twee kinderen niet mee? Ze hadden zo’n goede band samen. De twee kinderen wisten dat hun wortels bij dit circus lagen. Een bezoek van hun drieën had als een mooie emotionele afronding van haar leven (en ook van dit boek) kunnen zijn.

Polen: Het meisje met de blauwe ster

Krakau, 1942. De achttienjarige Joodse Sadie vlucht met haar hoogzwangere moeder weg uit de getto. Samen met een orthodox gezin duikt ze onder in het rioolstelsel. Haar leeftijdsgenootje Ella woont met haar stiefmoeder in een welvarende buurt. Omdat haar stiefmoeder de kant van de nazi’s heeft gekozen, is Ella al haar vrienden kwijtgeraakt. Tijdens een wandeling door de stad ontdekt ze bij toeval de schuilplaats van Sadie. Ella besluit de onderduikers te helpen en er ontstaat een hechte vriendschap tussen de twee meisjes.  

Hoewel het verhaal niet waargebeurd is, berust het wel op werkelijke feiten. Zo zaten er echt mensen ondergedoken in het riool. Het verhaal geeft een goed beeld van de erbarmelijke omstandigheden waarin deze mensen moesten zien te overleven. Er was altijd angst voor ongedierte, ziektes, honger, ontdekking en het opkomende water. De komst van de baby bracht de twee families in een nog groter gevaar. Het besluit van de moeder om het riool en Sadie te verlaten was hartverscheurend. De vriend van Ella maakte deel uit van een verzetsgroep. Ik kreeg enorm veel waardering voor deze jonge mensen. Het is spijtig dat Jenoff ons niet wat meer informatie over hun werk gaf. De titel van het boek is goed gekozen. Wat veel mensen niet weten is dat Poolse Joden geen ster op hun jas droegen, maar een witte armband van stof met een blauwe ster. De foto op de cover doet vermoeden dat het verhaal over een klein meisje gaat, terwijl beide meisjes al achttien zijn en dromen van een huwelijk. Wat veel indruk op mij maakte was de verscheurdheid die de oorlog teweeg bracht; binnen de stad, vriendengroep en zelfs binnen een gezin. En met wat voor gemak mensen de kant van de Duitsers kozen. Ook nu weer zwichten mensen massaal voor de mooie beloftes van populaire leiders. Dit beangstigd mij. Waar gaat het heen met onze wereld?

Boeken van Pam Jenoff

• De dochter van de ambassadeur
• De verdwenen meisjes uit Parijs
• Het meisje met de blauwe ster
• Het verzetsmeisje
• Het weeskind
• Moffenmeisje/ Het meisje van de kommandant
• Diplomatenvrouw/ De vrouw van de diplomaat
• Het vergeten hoofdstuk
• De tweeling van Krakau
• Het verraad van Parijs

 De titels die rood gekleurd zijn, heb ik in een blog besproken. 

.