3 x Pam Jenoff (deel 2)

op 28 maart 2025 door Boeken met een ster

Tachtig jaar vrijheid

Dit jaar heb ik me voorgenomen om alle boeken van Pam Jenoff te lezen om een goed beeld te krijgen van de oorlog in Europa. Vorige maand las ik Het meisje met de blauwe ster, Het vergeten hoofdstuk en Het weeskind.

België: Het verzetsmeisje

Na de moord op haar man vlucht de Joodse Hannah weg uit Nazi-Duitsland. Via een omweg komt ze terecht bij haar nicht Lily in Brussel. Terwijl de wat naïeve Lily gewoon door lijkt te gaan met haar luxeleventje, ziet Hannah dat het verkeerd gaat met België. Ze sluit zich aan bij de Safierlijn; een verzetsgroep van Micheline en haar broer Matteo. Hannah maakt een slordige fout, waardoor haar nicht Lily wordt opgepakt en naar gevangenenkamp Breendonk wordt gebracht. Wanneer haar man Nik en zoontje Georgi ook in het kamp gevangen worden gezet, blijkt Lily over meer lef te beschikken dan ze zelf voor mogelijk had gehouden. Hannah bedenkt een plan om het gezin van haar nicht te bevrijden, maar komt hierdoor voor onmogelijke keuzes te staan.

Ik vond het interessant om eens een verhaal te lezen wat zich in België afspeelt. De meeste boeken die ik gelezen heb, spelen zich af in Polen, Nederland, Frankrijk, Engeland en Duitsland. In elk land werd de oorlog weer anders beleefd. Ik heb wel wat aanmerkingen op dit boek. Ten eerste de titel. In het verhaal spelen drie vrouwen een hoofdrol, waarvan er twee bij het verzet zaten. Micheline was 25 jaar, Hannah bijna 30. Het waren beiden dus vrouwen, geen meisjes. Ik vind de Engelse titel, Code Name Sapphire daarom beter. Het verbaasde me dat Hannah en Lily nog zo vrij over straat konden lopen en luxe artikelen konden kopen. Volgens mij zat dat er voor Joodse mensen niet meer in rond die tijd. Ik had ook graag een ander einde gezien van het verhaal. Het boek is een ode aan de dappere mensen van de ontsnappingslijn. Neergehaalde vliegers werden vanuit Nederland en België naar Frankrijk gebracht. We lezen in het boek alleen maar over mislukte operaties. Het had mooi geweest als het verhaal zou zijn afgesloten met een succesvolle opdracht. Het verhaal heeft nu een open einde en daar houd ik niet zo van.

Polen: De tweeling van Krakau

New York 2013: Op een dag brengt een rabbijn een bezoek aan een oude dame in een verzorgingshuis. Ze vertelt dat er bij bouwwerkzaamheden, in de buurt van een oude kapel in Pools dorpje, botten gevonden zijn van een jong kind. Door deze mededeling dwalen de gedachten van de vrouw terug naar haar jeugd.

Krakau 1940: Het verhaal speelt zich af in het door de Nazi’s bezette Polen. Na de dood van hun vader en de opname van hun zieke moeder in een verpleeghuis, zorgt de achttienjarige tweeling Helena en Ruth voor hun jonge broertjes en zusjes. Helena en Ruth verschillen erg van elkaar. Ruth is moeders lievelingetje en het meisje is erg zorgzaam. Wanneer haar vriend haar verlaat, stort Ruth in. Haar leven speelt zich voornamelijk binnenshuis af en de vreselijke dingen die in Krakau gebeuren, gaan grotendeels aan haar aandacht voorbij. Ruth is jaloers op Helena, die in haar ogen, te weinig voor het huishouden doet en vaak van huis is.

Helena maakt zich zorgen om de toekomst van hun gezin en het land. Wanneer ze op weg naar het verpleeghuis een gewonde Amerikaanse parachutist in het bos aantreft, twijfelt ze geen moment. Ze brengt de Joodse Sam naar een verlaten kapel, waar ze hem lange tijd verzorgt. Na enkele weken krijgen de twee gevoelens voor elkaar. Wanneer Helena bij toeval ontdekt dat hun moeder Joods is, beseft ze dat ze in groot gevaar zijn. Hoe moet ze dit aan haar zus vertellen? Bestaat er nog een mogelijkheid om te vluchten?

Het verhaal draait om familiegeheimen, zorgzaamheid, verraad, moed, liefde en jaloezie. Ik vond het mooi om te zien dat de onderlinge irritaties van de tweeling, niet ten kosten ging van de zorg voor hun broertjes en zusje. Beide meisjes deden er alles aan om de kinderen in deze moeilijke tijd te beschermen, te voeden en te verzorgen. Het verhaal geeft een goed beeld van het leven in Polen in oorlogstijd. Het gebrek aan voedsel, de constante angst en het feit dat echt niemand meer te vertrouwen was. Zelfs mensen die je je hele leven hebt gekend hebt, konden nu je verrader zijn. Net als bij eerdere boeken die ik van Pam Jenoff gelezen heb, kwam ik weer wat ongeloofwaardige dingen tegen. Ik kan me niet voorstellen dat twee slimme meiden van achttien niet weten dat hun moeder Joods is. Je bracht een niet-Joodse vrouw in die tijd toch niet onder in een Joods verpleeghuis? Ik vermoed dat de vrouw hier naartoe gebracht werd, omdat ze als Jodin nergens anders meer welkom was. Dat jaloezie mensen in staat stelt vreselijke dingen te doen begrijp ik, maar wat Ruth haar zus aandoet is echt onvoorstelbaar. Ze verraadde niet alleen haar zus, maar bracht zichzelf ook nog eens in een heel lastige situatie. Verder klopt de foto op de cover niet. De foto op de Nederlandse versie is erg mooi maar...de meisjes waren een eeneiige tweeling. Mensen konden ze niet uit elkaar houden, zelfs Sam niet. Op deze foto hebben ze beide een andere haarkleur. Ook zagen Ruth en Helena geen parachutisten naar benden komen. Op Amazon staan vijf verschillende Engelstalige covers. Op drie ervan zie je een chique jonge dame afgebeeld in een keurige jas. Ook die coverfoto’s vind ik niet kloppen, het gezin leefde in grote armoede. Als ze al zo’n dure jas hadden, dan was die vast en zeker voor voedsel geruild. Het meisje keurig is opgemaakt en ziet er uit of ze uitgaat. Hier hadden Ruth en Helena geen tijd, geld en mogelijkheden voor. Twee covers vind ik wel passend. Op een ervan loopt een eenzame vrouw op een pad richting het bos. Dit doet me denken aan de wandelingen die Helena door het bos maakte als ze een bezoek bracht aan haar moeder of soldaat Sam. De cover met de kapel vind ik het mooist. De kapel speelt een belangrijke rol in het boek. In deze kapel zat Sam maandenlang verscholen en 70 jaar later vonden bouwers hier de botten van hun broertje Michal. Het verhaal begint en eindigt bij de kapel.

Engeland/ Frankrijk: De verdwenen meisjes uit Parijs

Enkele jaren na de oorlog vindt Grace op het Grand Station een achtergelaten koffer. Grace die nogal nieuwsgierig van aard is, doorzoekt de koffer. Er zit een enveloppe in met twaalf portretten van jonge vrouwen. In een opwelling neemt ze de enveloppe mee naar haar werk op een advocatenkantoor. Wie zijn deze vrouwen? Van wie is deze koffer?

De koffer behoort aan Eleonor, oprichtster en leidinggevende van de SOE (Special Operations Executive). De foto’s blijken van twaalf vrouwen te zijn die tijdens de oorlog vanuit Engeland naar Frankrijk uitgezonden waren om daar als Koerier of telegrafiste te werken. Geen van de vrouwen lijkt naar Londen te zijn teruggekeerd. Wat is er met hen gebeurd? Heeft iemand hen verraden? Samen met haar baas en een goede vriend van haar overleden man gaat Grace op onderzoek uit. Ze ontdekt dat een van de vrouwen, Marie de oorlog overleefd heeft en ook in New York woont.

Na een korte training werd Marie gedropt in Frankrijk om de aanwezige verzetsgroep te assisteren. We lezen over enkele moedige activiteiten die de jonge vrouw gedaan heeft. De vrouwen kregen na de oorlog niet de eer die ze verdiend hadden. Hun heldhaftige daden werden zelfs nergens genoemd. Het is daarom zo jammer dat Pam Jenoff niet wat dieper ingaat op het werk wat deze vrouwen gedaan hebben. Het boek had een ode aan deze dappere vrouwen moeten worden, maar is dat helaas niet geworden.

Het boek is fijn leesbaar en Pam Jenoff heeft mijn nieuwsgierigheid naar deze bijzondere vrouwenafdeling gewekt. Enkele jaren terug las ik een ander boek over de SOE, De vergeten spionne van Sarah Steele in dit boek en in D-day girls van Sarah Rose wordt er dieper ingegaan op het werk van de spionnes.