Tijdens het lezen van Firmin kwam ik veel verwijzingen naar andere boeken tegen. Dit gaf mij veel inspiratie en ik vatte dan ook het plan op om alle boeken die Firmin verslond, zelf ook te gaan lezen. En wat is er leuker dan dit samen met andere enthousiaste lezers te doen? Ik plaatste dus een oproep. Vandaag bespreken Willeke en ik Vaders en zonen van Ivan Toergenjev.

Arkadi heeft zojuist zijn graad van kandidaat gekregen en komt na lange tijd weer thuis, waar zijn vader vol verwachting op de uitkijk staat. Arkadi brengt een vriend mee, Bazarov, die hij ook als zijn leermeester beschouwt. Beide beschouwen zich als nihilist. Al gauw blijkt dat er een generatiekloof is. Bazarov gaat de discussie niet uit de weg, maar dat is niet zonder gevolgen.

Over de auteur

Willeke: De moeder van Ivan Toergenjev was erg heerszuchtig en behandelde haar lijfeigenen wreed zodat hij na haar dood, als eigenaar, zijn boeren de vrijheid gaf. Hij was een sociaal en populair schrijver maar kreeg ook veel kritiek. Zelf is hij in Parijs gaan wonen en bezocht af en toe Rusland, hij stierf in Parijs.

Rusland ten tijde van Vaders en zonen

Willeke: Onder leiding van Tsaar Alexander II zijn de lijfeigenen afgeschaft en de boeren aren vrij maar economische schoten ze er niet mee op en ze reageerden opstandig. Vader Kirsanov wist daar niet mee om te gaan met hun klachten. Later zou zijn zoon hem gaan helpen, die was daar beter tegenop gewassen.

Merel: Rond 1860 kwam in Rusland de nihilistische beweging op. De naam van deze beweging komt van het Latijnse nihil, wat niets betekent. Aanhangers van deze beweging trekken alle bestaande ideeën en (sociale) normen in twijfel. Onafhankelijkheid van het individu stond hoog in het vaandel. Vaders en zonen speelt zich rond deze tijd af en het nihilisme heeft dan ook een belangrijke plaats gekregen in het verhaal. 

Generatieconflict

Willeke: Het verhaal begint met de introductie van de twee zonen en een vader: Arkadi Kirsanov en zijn vader Nicolaj Kirsanov met Jevgeni Bazarov. De twee jongemannen komen de zomer doorbrengen bij de familie Kirsanov. De studenten zeggen “nihilisten” te zijn aanhangers die zich afzetten tegen de ideeën van de generaties van hun vaders. Vooral de broer van Nikolaj, Pavel zet zich af tegen Bazarov en dat komt niet meer goed.

"Dus u gelooft alleen in de wetenschap?

"Ik heb u meegedeeld dat ik nergens in geloof; en wat is wetenschap - wetenschap in het algemeen? Er zijn wetenschappen, zoals er vakken zijn, beroepen. Maar een wetenschap zonder meer bestaat helemaal niet.

Merel: Nikolaj Petrovitsj is zeer verheugd om zijn zoon weer te zien. Ik kreeg de indruk dat er een warme relatie tussen vader en zoon is. Toch voelt vader al snel een kloof. Hij merkt dat de jeugd er andere ideeën op na houdt. Nikolaj en Arkadi gaan echter niet in discussie hierover, ze lijken elkaar te respecteren. Hoe anders is dit met Bazarov, die het conflict aangaat! De oom van Arkadi heeft echter net zo goed stellige ideeën en uit deze ook.

Nee, het Russiche volk is niet zoals gij het u voorstelt. Het heeft een heilige eerbied voor tradities, het is een patriarchaal volk, het kan zonder geloof niet leven...

Willeke: Stuitend is het hoe Bazarov zijn ouders behandelt geïrriteerd op de liefde die zij hem tonen reageert. Geen moment is hij vriendelijk tegenover hen en na drie dagen vertrekt hij alweer, zijn ouders in verdriet achter latend.

Merel: Bazarov gaat inderdaad heel anders met zijn ouders om. Hij bezoekt ze puur plichtmatig. Al snel verveelt hij zich en wil hij zo snel mogelijk vertrekken. Zijn ouders lijken heel makkelijke mensen. Wat dat betreft denk ik dat de tegenstellingen tussen Nikolaj en Arkadi groter zijn dan tussen Bazarov en zijn ouders, toch heeft Bazarov een slechtere relatie met zijn ouders.

Personages

Willeke: Bazarov is de hoofdpersoon, hij wordt het beste beschreven, ik vind hem een onaangename man, hij houdt weinig rekening met een ander, is dominant. Toergenjev schrijft zelf over Bazarov dat hij een held is en als de lezer dat niet vindt dan ligt dat aan hem, hij ziet een sombere ongelikte beer voor zich maar met een goed hart. Zelf zie ik wel de ongelikte beer maar niet het goede hart. Als hij weg wil uit het huis van een weduwe omdat zij hem, in zijn ogen afgewezen heeft, dwingt hij Arkadi mee te gaan terwijl deze bezig is indruk te maken op het jongere zusje. Arkadi lijkt daarin op zijn vader en volgzaam. Hij is ondanks ,zijn mening dat hij nihilist is, een vriendelijke man die oog heeft voor een ander.

Merel: De hoofdpersonen zijn, de titel verklapt het al, de vaders en de zonen. Bazarov is van deze personages het meest aanwezig. Dat komt omdat hij de discussie steeds opzoekt, terwijl Arkadi zich meer op de achtergrond houdt. Bazarov komt op mij niet positief over, doordat hij - ondanks dat hij te gast is - totaal geen respect toont voor de familie van Arkadi. Dit komt dan misschien voort uit zijn volle overtuiging voor het nihilisme, aangenaam wordt hij er niet van. Ik vind het echt te onbeleefd voor woorden hoe hij omgaat met de oom. Arkadi, die dezelfde principes aanhangt, heeft veel meer oog voor zijn omgeving. Ondanks verschillen van mening tussen hem en zijn familie, gedraagt hij zich respectvol naar zijn familie en toont hen warmte. 

Willeke: De beide jongemannen bezoeken de weduwe Anna Sergejevna Odintsov, zij heeft het huwelijk afgezworen en woont samen met haar jongere zusje Katja en een tante op een landhuis. Zij houdt van discussiëren en doet dat graag met Bazarov, die raakt van haar in de war. Prachtig wordt beschreven hoe hij steeds meer onder indruk komt van haar maar als hij daar over spreekt dat is zij verbaasd, zij wil alleen maar discussiëren en hij wil oordelen en veroordelen. Hij voelt zich afgewezen en vertrekt samen met Arkadi hoewel die wil blijven omdat hij verliefd op Katja begint te worden.

Merel: Het is opvallend dat Bazarov, die de romantiek heeft afgezworen, toch verliefd raakt. Hij vindt dat zelf overigens ook maar niets, maar doet toch een toenaderingspoging. 

Willeke: Wat opvalt is dat er veel bij anderen gelogeerd wordt, gastvrijheid staat hoog in de etiquette van Rusland. Mooi en ontroerend is beschreven hoe de ouders van Bazarov de beide jongemannen gastvrij ontvangen. Ze moeten daarvoor een kamer opofferen en veel geld, dat ze niet bezitten, uitgeven om hun goed eten voor te zetten.

Merel: Ik vond het heel bijzonder hoe ver de gastvrijheid ging. Bazarov komt onaangekondigd aanzetten, maar er is niemand die ook maar met zijn ogen knippert. Er wordt meteen van alles in gereedheid gebracht en het is schijnbaar heel normaal dat hij dagenlang blijft. Dat dit niet iets is voor deze specifieke familie, maar dat deze gastvrijheid meer algemeen is, blijkt als de ouders van Bazarov dezelfde houding aannemen als Arkadi onaangekondigd met Bazarov meegaat naar zijn familie. Bijzonder om te lezen! 

Oordeel

Willeke: Ik heb het boek drie sterren gegeven. Het verhaal is goed maar in mijn ogen wel wat langdradig.

Merel: Ik geef het boek drie sterren. Ik vond het prettig geschreven en vond het bijzonder om mee te krijgen hoe aanhangers van de nihilistische beweging dachten. Het generatieconflict komt mooi in beeld, al kwam dat vooral tot uiting bij de oom.

Lezen voor de Hebban Reading Challenge

Met Vaders en zonen kun je deze categorieën afvinken:

• Lees een Russische klassieker
• Lees een boek dat zich afspeelt in de negentiende eeuw