Dystopie

Een dystopie is het tegenovergestelde van een utopie: Het gaat om een denkbeeldige (toekomstige) maatschappij die zich kenmerkt door negatieve eigenschappen. In een dystopie levert de schrijver kritiek op de maatschappij. Bepaalde kenmerken van een maatschapij worden uitvergroot om te laten zien wat voor wanorde er zou kunnen ontstaan als deze kenmerken zich verder ontwikkelen.

Op wikipedia worden een aantal populaire dystopische onderwerpen in fictie genoemd, waaronder: een totalitaire staat, een maatschappij gecontroleerd door robots of computers, een maatschappij waarin alles en iedereen identiek is, een wereld die bijna uitgestorven is door een ramp en een maatschappij waarin mensen alleen als voedsel of orgaandonor dienen.

Ik heb drie van zulke boeken uitgekozen en neem jullie mee naar drie werelden waarin je niet zou willen leven, maar wel graag over wil lezen!

De boeken

The power - Naomi Alderman

In de power maken we kennis met vier personages: Roxy, Tunde, Margot en Allie. Drie van hen hebben de power (het vermogen om anderen pijn te doen of te doden met elektrische krachten die uit hun vingers komen). Door deze kracht komt de macht steeds meer bij de vrouwen te liggen en naarmate de tijd verstrijkt, zien we als lezer wat er gebeurt met een maatschappij waarin vrouwen aan de macht komen.

Dystopie want de maatschappij verandert beslist niet ten goede als de macht bij de vrouwen komt te liggen. Vrouwen hebben de macht vanwege hun fysieke overmacht op mannen verkregen en waar ze die macht eerst gebruiken om rechtvaardigheid te krijgen, gaan ze de macht steeds meer om de macht gebruiken.

Lezen want dit boek laat door de verschillende personages zien hoe mensen verkregen macht op verschillende manieren en voor verschillende doelen gebruiken.

Power has her ways. She acts on people, and people act on her.

Het is interessant om te lezen hoe de maatschappij eruit zou kunnen zien als de vrouwen de meeste macht zouden hebben. Ook laat het zien wat macht met mensen doet. Het boek zet je echt aan het nadenken over macht en sluimert dus nog lange tijd na het lezen van de laatste bladzijde na in je gedachten. Dit boek is er inmiddels ook in het Nederlands.

Recensie Mijn recensie vind je hier.

Ready player one - Ernest Cline

De wereld stelt niet veel meer voor en dus ontsnapt men hieraan door naar de virtuele wereld de OASIS te gaan. Als de maker van deze wereld komt te overlijden, start een virtuele wedstrijd om zijn erfenis. Jarenlang blijft dit onopgelost, maar dan weet Wade de eerste puzzel op te lossen en barst de strijd pas echt los. Er is veel concurrentie, ook van het bedrijf IOI, die de macht over de OASIS koste wat het kost in handen wil krijgen en het commerciele succes ervan wil uitbuiten. Kan Wade hen voorblijven?

Dystopie want de mensen leven alleen nog maar in hun virtuele wereld. Die wereld wordt voor hen belangrijker dan de echte wereld en zo zijn velen jarenlang bezig met de puzzels van de maker op te lossen. Hiervoor doen zij niets anders dan films kijken, games spelen en muziek luisteren. Soms vergeten ze bijna dat het niet de echte wereld is, terwijl de echte wereld aan het afbrokkelen is.

and because he felt that the OASIS had evolved into something horrible. "It had become a self-imposed prison for humanity," he wrote. "A pleasant place for the world to hide from its problems while human civilization slowly collapses, primarily due to neglect."

Lezen want dit is een fascinerend boek over hoe de wereld eruitziet als ons hele leven zich afspeelt op de computer: School via de computer, werk via de computer, sport via de computer.... en ga zo maar door. Het virtuele leven wordt natuurlijk al steed belangrijker, internet is niet meer weg te denken. Dit boek laat zien hoe de wereld eruit ziet als we dat tot het uiterste toe doortrekken.

Laat me nooit alleen - Kazuo Ishiguro

Kathy is nu bijna twaalf jaar verzorger en zal hier binnenkort mee ophouden. Ze blikt terug op haar kindertijd bij Hailsham, een kostschool waar zij en haar vrienden zijn opgegroeid en voorbereid zijn op hun toekomst als donor. Na haar kindertijd wonen Kathy, Tommy en Ruth met oudere leerlingen op een boerderij. Kathy verliest hen uit het oog nadat ze zich opgegeven heeft om haar training tot verzorger te starten, maar zal beide later weer ontmoeten als ze hun verzorger is tijdens hun donorperiode.

Dystopie want de kinderen lijken beschermd op te groeien, maar worden feitelijk klaargestoomd om donor te worden. Hier wordt af en toe maar iets over losgelaten, toch lijken de leerlingen niet echt het besef te hebben wat hen te wachten staat. Een van de begeleiders van Hailsham is hier op een gegeven moment wel directer over:

Geen van jullie zal naar Amerika gaan, geen van jullie wordt filmster. En geen van jullie gaat in een supermarkt werken, zoals ik een paar van jullie laatst onder elkaar hoorde zeggen. Jullie leven is al uitgestippeld. Jullie worden volwassen, en voor jullie oud zijn, zelfs voor jullie de middelbare leeftijd bereiken, gaan jullie je organen doneren. Daarvoor zijn jullie grootgebracht.

De leerlingen hebben hier zelf geen keuze in. Ze zijn op de wereld gebracht voor dit doel, om hun organen af te staan om andere mensen te kunnen redden. Na vier donaties zijn ze uitgedoneerd (wat duidelijk een eufemisme is voor dood), soms al na twee donaties.

Lezen want dit is een mooi coming-of-age verhaal over Kathy, alswel een interessant dystopisch verhaal over een wereld waar een deel van de mensen alleen dient als donor. Opvallend is dat de leerlingen het zo gelaten over zich heen laten komen. Hierdoor kan het voor de lezer soms wat onecht aandoen. Toch moet je niet vergeten dat het opgroeien op Hailsham hen op deze toekomst voorbereid heeft, hen hierin gestuurd (en wellicht zelfs enigszins geïndoctrineerd) heeft. Zij weten niet beter. Hun verzet tegen hun vastgelegde levens moet gezocht worden in kleine dingen, zoals dat ze hun "mogelijke" proberen te zoeken of manieren proberen te vinden om uitstel van de donaties aan te vragen voor een aantal jaren. Juist dat twee, drie jaar uitstel voor deze mensen al zo'n ideaalbeeld is, maakt de situatie waarin zij zich bevinden ontzettend schrijnend.

Een korte vergelijking

In alledrie de boeken maken we kennis met een wereld waarin iets wat de wereld ten goede zou moeten komen totaal uit de hand gelopen is. De onderwerpen in de boeken lopen echter sterk uiteen: Alle macht bij vrouwen, het hele leven speelt zich af op de computer en kinderen die alleen maar opgroeien om vervolgens als orgaandonor ingezet te kunnen worden. Alledrie de boeken geven een fascinerende wereld neer waar je wel even stil van bent en over na moet denken. Vooral The power en Laat me nooit alleen komen wat dat betreft hard binnen.

Welke dystopische boeken heb jij gelezen?