In Amsterdam is altijd wat te doen, ook voor boekliefhebbers want er worden stadswandelingen georganiseerd door Mechteld Jansen van Booklovers'tours met boekenthema’s. Al eerder ging Harriet op literaire wandeling. Na twee keer een uitgestelde datum (de eerste keer door storm, de tweede keer door corona) was het 28 juni toch zover. Maartje en Marieke liepen mee met de standswandeling rondom het boek Zondebok.

Korte samenvatting Zondebok

Zondebok van Jacobine van den Hoek is een sfeervolle en spannende historische roman over een krachtige vrouw in het zestiende-eeuwse Amsterdam aan de vooravond van de 80-jarige oorlog, zeer geschikt voor lezers van Simone van der Vlugt. Fye Lieveheer is een vrouw uit goede kringen, maar trouwt onder haar stand met appelboer Ger. Op een dag duikt haar jeugdliefde Laurens op. Zijn nieuwe gereformeerde geloof staat verdere contacten in de weg. Toch zet het Fye’s huwelijk onder druk en maakt het de beide mannen tot rivalen. Ondertussen broeit het in Amsterdam. In januari 1566 breekt de hel los als burgerweeskinderen de stad onveilig maken en de elite aanvallen. Als Fye toegeeft dat ze het gebeuren in een droom heeft zien aankomen, wordt ze gearresteerd wegens tovenarij.

Amsterdam 1566

Onder leiding van Mechteld Jansen van Booklovers Tours en auteur Jacobine van den Hoek gaan we terug naar de 16 eeuw, een tijd waarin Amsterdam nog niet zo groot was en ook nog niet zo belangrijk. Het is 1566, de  (Gouden eeuw is nog niet begonnen). Houten huizen, veel water, stadspoorten, kerk, geloof, klassenverschillen en ziektes als de pest zijn enkele kernwoorden die deze tijd typeren.

Dam en Damrak

De wandeling start op de Dam. Het plein bestaat nu uit het deel met het monument en het plein voor het Stadspaleis en de Nieuwe kerk, gescheiden door een weg. In de tijd van Zondebok heette de plek waar nu het monument staat ook al de Dam, maar werd de andere kant : ’t Plaetse genoemd, het grote marktplein waar veel scenes in het boek spelen. Het Damrak, nu druk met wandelaars, auto’s en trams was toen water. Een drukke aanvoerroute voor goederen die op ‘fletten’ van de groten schepen werden overgebracht naar de stad met aan de ene kant huizen de andere kant de tuinen van de huizen aan de Warmoesstraat.

Nieuwe kerk

We wandelen naar de achterzijde van de Nieuwe kerk. Hier hebben we uitzicht op een afgesloten straatje waar de Latijnse school was, waar hoofdpersonage Fye les kreeg. Ook meisjes uit de middenstand kregen les. Zij moesten immers vaak thuis de winkels draaiende houden als de mannen op reis waren. Opvallend is dat de vrouwen in die tijd veel mochten.
Daarna lopen we door naar de voorzijde waar het “Ellendigen kerkhof” was, een begraafplaats voor misdadigers, zelfmoordenaars en ongelovigen. Het is niet meer voor te stellen hoe dat eruit gezien heeft nu we in het moderne Amsterdam staan dat weer begint te leven, de politie rijdt voor onze neus weg, achter ons komt een ambulance langs met gierende sirenes en ook de vliegtuigen komen weer dichtbij overvliegen. Gelukkig heeft Jacobine veel kaarten en tekeningen mee om de verhalen te verduidelijken met wat beelden.

Stadhuis

Er wordt een iets rustiger plekje gezocht op de Dam voor het Paleis op de Dam, dat vroeger het stadhuis was. Het huidige Paleis op de Dam is van veel later datum (1648-1665). Het stadhuis in de tijd van Fye was de eerste versie, eind 16e eeuw is er een nieuw stadhuis gekomen welke halverwege 17e  eeuw werd vervangen door het huidige paleis.
Het stadhuis in 1566 werd ook gebruikt voor ondervragingen van verdachten en dat ging niet zachtzinnig, diverse martelwerktuigen hielpen de verdachten om te bekennen. Jacobine legt uit dat ze veel onderzoek heeft gedaan, maar er niet achter is gekomen hoe Fye precies is ondervraagd. Ze vertelt over een paar martelwerktuigen waar ze informatie heeft gevonden... gelukkig worden we onderbroken door een straatartiest die luid begint te spelen op zijn klarinet en we laten de martelingen voor wat ze zijn en gaan verder.

Burgerweeshuis

Onze wandeling gaat naar het Rokin. Op de plek waar nu The Amsterdam Dungeon gezellig naast een Starbucks zit was vroeger de ingang naar het burgerweeshuis. Dat was geheel van hout en er is niets meer van terug te vinden. De kinderen van het burgerweeshuis spelen een grote rol in het boek wanneer ze allemaal tegelijk gek zijn geworden en in de stad ‘amok’ gaan maken (is waargebeurd).
Het weeshuis is later verhuisd naar de Kalverstraat waar nu het Amsterdam museum is gevestigd. Hier is een scheve poort te vinden met ornament. Het is leuk om te horen dat de schrijfster zich in haar roman wat vrijheden heeft gepermitteerd. Zo heeft ze de sfeerkamers in het museum gebruikt om een beeld te schetsen van het tehuis en heeft de grote deur op het eerste binnenplein dienst gedaan als voorbeeld voor de deur van het huis van Feye’s vriendin Jacoba.  

Begijnenhofje

De planning was nu om een bezoekje te brengen aan het Begijnenhofje. Helaas zijn er nog Coronaregels van kracht en moeten we eerst om het museum heenlopen en blijkt vervolgens het hofje gesloten te zijn voor bezoekers. Er komen wel mensen uit en zo kunnen we een glimp zien van het groen dat zich in het hofje bevindt, maar de kerk en het houten huis die er staan blijven buiten zicht. Google helpt, maar dat is toch anders. Ook dit Begijnenhofje speelt een belangrijke rol in het boek.

Spinhuis

De wandeling gaat verder, het water over naar de Oudezijds Vooorburgwal tot we bij het voormalig Spinhuis zijn waar Fye werd opgesloten. Wat erg leuk is, is dat Mechteld Jansen diverse delen uit het boek voorleest als we op de betreffende locatie zijn. Dit zijn voornamelijk sfeerbeelden. Hierdoor komt het oude Amsterdam echt tot leven. De deelnemers van deze wandeling hebben, op één na, allen het boek gelezen, maar vaak al wat langer geleden en dan zijn deze opfrissingen erg handig en een mooie aanvulling op de wandeling en de uitleg van schrijfster Jacobine.

De Waag

De laatste stop is bij de Waag op de Nieuwmarkt. Dit was in de tijd van Feye één van de vier toegangspoorten tot de stad. Daarmee komt de wandeling ten einde, keurig binnen de geplande twee uur. We zijn een hoop informatie rijker en het boek is nog meer tot leven gekomen. We nemen afscheid van elkaar en reizen terug naar 2020 en naar huis.

Nieuwsgierig geworden naar het boek? Ga dan eens langs bij de boekhandel bij je in de buurt of kijk eens bij de bibliotheek.

Wil je ook eens een Amsterdamse stadswandeling meelopen met een boekenthema? Kijk dan op de site van https://www.bookloverstours.nl/voor literaire wandelingen. De wandeling rondom Zondebok wordt waarschijnlijk niet opnieuw georganiseerd, maar er zijn nog een hele serie andere wandelingen te boeken. De moeite waard!