Wie van een film noir houdt, zal waarschijnlijk ook van noir fictie houden. De term ‘noir’ wordt vaak gebruikt voor een bepaald type film; noir fictie was er al eerder dan de noir film. James M. Cain wordt beschouwd als de uitvinder van noir fictie.

Door: Onno

Noir fictie

Het is donkere fictie die veel weg heeft van hardboiled fictie, die zich – in tegenstelling tot ‘gewone’ detectiveverhalen – kenmerkt door realisme, geweld en erotiek. Vaak speelt een femme fatale een belangrijke rol. Bij noir fictie is de hoofdpersoon geen detective, maar ofwel een dader, een verdachte of een slachtoffer.

James M. Cain: The Postman Always Rings Twice (1934)

De zwerver Frank Chambers komt op een dag bij een lunchroom in Californië die gerund wordt door de Griek Nick Papadakis. Frank en Nick raken aan de praat en Nick vraagt Frank voor hem te komen werken. Frank gaat op dit aanbod in, vooral omdat hij zich direct aangetrokken voelde tot Nicks vrouw Cora. Dit leidt er al snel toe dat Frank en Cora met elkaar in bed raken. Cora zegt van Nick af te willen en Cora en Frank smeden een plan om Nick te vermoorden. De poging mislukt echter; Nick belandt in het ziekenhuis. De wegen van Cora en Frank scheiden. Weken later ontmoet Nick Frank op de markt. Nick kent de voorgeschiedenis niet en vraagt Frank opnieuw voor hem te komen werken. Het gevolg is dat Cora en Frank een nieuwe poging wagen om Nick om het leven te brengen.

One day the Greek heard there was a guy up the road undercutting him on gas. He jumped in the car to go see about it. I was in my room when he drove off, and I turned around to dive down in the kitchen. But she was already there, standing in the door.

I went over and looked at her mouth. It was the first chance I had had to see how it was. The swelling was all gone, but you could still see the tooth marks, little blue creases on both lips. I touched them with my fingers. They were soft and damp. I kissed them, but not hard. They were little soft kisses. I had never thought about them before. She stayed until the Greek came back, about an hour. We didn’t do anything. We just lay on the bed. She kept rumpling my hair, and looking up at the ceiling, like she was thinking.

Dit boek werd in 1946 verfilmd met Lana Turner en John Garfield in de hoofdrollen. In 1981 verscheen een remake met Jessica Lange en Jack Nicholson.

Noir en neo-noir in de film

De term film noir stamt uit de jaren vijftig van de vorige eeuw. Ze duiden op voornamelijk Amerikaanse misdaadfilms uit de jaren 1940 en 1950, die sinister aandoen. Neo-noir heeft een vergelijkbare stijl, maar met bijgewerkte thema's, inhoud, stijl, visuele elementen en media. Een voorbeeld is de film Body Heat.

Body Heat (1981)

Ned Racine is een louche advocaat met een klein kantoor in Florida. Hij is erop uit om de mooie Matty Walker te veroveren. Tijdens een hittegolf ontmoet hij de getrouwde Matty. Ze beginnen een gepassioneerde affaire. Al snel komen ze tot de conclusie dat Matty's rijke echtgenoot Edmund Walker hen hinderlijk in de weg zit. Matty is getrouwd onder huwelijkse voorwaarden, waardoor ze bij een scheiding geen geld zal krijgen. De oplossing is om Edmund te vermoorden.

De schrijver van het verhaal, Lawrence Kasdan, kreeg zijn inspiratie door het boek Double Indemnity van James M. Cain of door de film noir Double Indemnity uit 1944. waarin een femme fatale een man verleid. Double Indemnity verwijst naar de verzekeringspolis die bepaalt dat de verzekeraar tweemaal het verzekerde bedrag uitbetaald bij overlijden van de verzekerde. Net als The Postman Always Rings Twice, had deze film uit 1946 in die tijd problemen met de censuur vanwege de seks in de film. Beide films hebben duidelijke overeenkomsten: namelijk egocentrische, hitsige vrouwen die mannen zo ver krijgen om voor hen een moord te plegen. In deze gevallen is er sprake van 'misdaad loont niet'.

Neo-noir fictie

Neo-noir fictie is hedendaagse donkere fictie. Basis is de klassieke noir fictie, maar deze is verder ontwikkeld. Andere elementen zijn toegevoegd, zoals fantasy, science fiction en horror. Een van de meest bekende auteurs van dit genre is Dennis Lehane. Veel van zijn boeken zijn verfilmd, waaronder Shutter Island, Mystic River en Gone, Baby, Gone. Ook het nieuwste boek van Vincent Zandri behoort tot dit genre. Opvallend is de overeenkomst met The Postman Always Rings Twice van James M. Cain en Body Heat.

Vincent Zandri: The Caretaker’s Wife (2019)

Jonathan Kingsley komt uit de gevangenis, waar hij een paar jaar heeft vast gezeten. Hij heeft in het plaatselijke café een timmerman neergeslagen omdat die met zijn vrouw Leslie naar bed was geweest. Als hij thuis komt is zijn vrouw en hun 13-jarige dochter Erin vertrokken. Hij neemt juwelen van zijn vrouw mee en ruilt die bij een pandjesbaas in tegen geld en een oude Olivetti typemachine. Hij heeft al een paar boeken geschreven en wil weer een boek gaan schrijven. Thuis vond hij een folder van een herberg waar hij jaren geleden met zijn vrouw en dochter voor de deur heeft gestaan, maar die zij te obscuur vonden om naar binnen te gaan. Uit nieuwsgierigheid belt Jonathan op naar de herberg. Een vrouw staat hem te woord. Jonathan besluit naar deze herberg in de bergen te gaan om er zijn boek te schrijven. Hij wordt er opgewacht door Cora, de vrouw van Sonny; samen runnen zij de herberg Loon Lake Inn. Sonny is een ex-advocaat die in het criminele circuit werkt en bruut tegen zijn vrouw Cora optreedt. Al snel ontstaat een affaire tussen Cora en Jonathan. Uiteraard met gevolgen.

He turned and left. That left me alone again with Cora. I wasn’t much for fantasizing about women. It was one of those things you avoided in the joint. Because the more you thought about them, about their nakedness and their perfect titties and trimmed pussies, the lonelier you got. Also, the hornier and more frustrated. Being horny inside the joint was a dangerous thing. Sure, you could always find a quiet corner to relieve yourself, but some poor souls resorted to putting it in a man. I resisted that kind of temptation, and I was proud to say that, although I was nearly beaten to death once, no one ever violated me. In that sense, I was as pure and innocent as a newborn baby.

Maar pas op, de ontknoping is anders dan van een neo-noir boek verwacht mag worden.

Wat is jouw favoriete (neo-)noir boek of film?