Vandaag, woensdag 21 maart 2018, is het wereldpoëziedag. Een perfecte dag om, jawel, poëzie te gaan lezen! Veel lezers zijn echter een beetje huiverig om zich aan dit genre te wagen en dat is volgens mij helemaal nergens voor nodig. Om poëzie te lezen, hoef je eigenlijk maar één ding te weten: waar ga je beginnen? Natuurlijk is het verleidelijk om op een dag als vandaag te gaan strooien met grootheden als Poesjkin, Hesse, Borges, Prevert, Byron, Keats, Vondel of Nijhoff, maar waarschijnlijk is dat voor de beginnende poëzielezer net een stap te ver.  

Poëzie laat zich lastig definiëren, maar dat het een uiting in taal is mag bekend worden verondersteld. Vaak ligt de nadruk in poëzie op vorm, klank en beeldspraak en ook al bestaan er natuurlijk geniale vertalingen van anderstalige poëzie, toch blijft poëzie lezen in (of vanuit) een taal die je niet machtig bent een hele klus. Laten we daarom eens beginnen in ons eigen, altijd bescheiden, kikkerlandje.

Volgens Kees ’t Hart (Volkskrant, 20 januari 2018) is er sprake van ‘een ernstige crisis’ in de Nederlandstalige poëzie. “Aan de weg timmerende dichters van dit moment, zij die de prijzen winnen, moeten stoppen met het avant-garde-denken. […] Te veel houden dichters zich ermee bezig of ze wel meetellen. Ben ik wel avant-gardistisch? Bah.” Maar dichters van deze generatie schrijven over onze leefwereld en zijn daarmee vaak juist wat toegankelijker dan de klassieke namen uit de Nederlandse dichtkunst. Zelf ben ik ook een ‘beginnend’ poëzielezer en ik heb al verschillende mooie dingen gelezen. Vanuit mijn eigen leeservaring wil ik jullie daarom graag de volgende tips meegeven:

Dimitri Antonissen – Schrap me (2010) **** 
(Let op: Deze titel is niet meer leverbaar, maar de bibliotheek is je beste vriend). Schrap me is een bundel stiftgedichten,  zo’n gedicht ontstaat door te schrappen. Tekst uit een artikel of op een bladzijde uit een boek wordt weggestreept tot wat  overblijft een gedicht vormt. Antonissen, chef nieuws bij Het Laatste Nieuws, maakt stiftgedichten in verschillende thema’s en vanzelfsprekend speelt daarbij ook typografie een rol. Het is erg interessant om te zien wat voor prachtige gedichten er ‘verscholen’ zitten in de meest alledaagse teksten. De bundel is een vlotte kennismaking met een bijzondere vorm van poëzie.

Kira Wuck – Finse meisjes (2012) ****
Wuck won de finale van het NK Poetry Slam én de jaarfinale van Festina Lente in 2011. Met Finse meisjes sleepte ze verschillende prijzen en een nominatie voor de C. Buddingh’ Prijs in de wacht. Wucks gedichten beginnen met simpele observaties of constateringen om vervolgens een onverwachte wending te nemen. Hoe onlogisch de associaties soms ook lijken, toch kun je er als lezer in mee en ontstaan er beelden en situaties die je normaal niet voor mogelijk had gehouden. Die ontwrichting die Wuck meteen laat oplossen in acceptatie van het vreemde met haar woordkeuze, maakt deze bundel zo leuk. In januari 2018 verscheen Wucks tweede bundel: De zee heeft honger.

Floor Buschenhenke – Het moeten eenhoorns zijn (2014) ****
Buschenhenke debuteerde in 2009 met Eiland op sterk water. De gedichten in Het moeten eenhoorns zijn laten zich moeilijk typeren en al helemaal niet generaliseren. De kracht van het werk schuilt in het prachtige taalgebruik en de heerlijke metaforen, die vaak iets te maken hebben met de natuur of het dierlijke. De liefde speelt een grote rol, maar vervalt nergens in clichés. Originaliteit en intellectualiteit vatten het werk van Buschenschenke samen. In de zomer van 2018 zal haar derde poëziebundel Parachute verschijnen.

Marjolijn van Heemstra – Meer hoef dan voet (2014) ****
In Meer hoef dan voet staan grote thema’s centraal; macht, god, offers en (de zoektocht naar) het heelal. Maar zweverig of onmogelijk abstract worden de gedichten van Van Heemstra niet. De thema’s worden juist gebruikt om de nietigheid van ons bestaan als mens en dier te benadrukken en de kleine details in het aardse leven uit te lichten. De gedichten in de tweede helft van de bundel zijn wat anders van aard, zo krijgt het gedicht ‘bloed, slaap, liefde’ bijna de vorm van een toneeltekst, de deeltjes worden ingeleid door een schuingedrukt stukje tekst en vervolgens volgt een dialoog. Marjolijn van Heemstra is naast dichter ook theatermaker en is met haar roman En we noemen hem genomineerd voor de Libris Literatuurprijs.

Maarten van der Graaff – Dood Werk (2015) ***
Van der Graaff debuteerde in 2013 met de dichtbundel Vluchtautogedichten (***), die in 2014 met de C. Buddingh’-prijs werd bekroond. In 2015 verscheen Dood werk, zijn tweede bundel, die de J.C. Bloem-poëzieprijs in de wacht sleepte. De quote van Chris Kraus die Van der Graaff koos als motto voor deze bundel vat hem mooi samen: “I want to make the world more interesting than my problems. Therefore I have to make my problems social.” De gedichten in ‘Lijsten’, het eerste deel van de bundel, bevatten dan ook heel wat maatschappelijke observaties en kritiek daarop. Het tweede deel ‘Geklokte gedichten’ verwijst terug naar de gedichten in deel één die naar elkaar verwijzen zonder een duidelijk aaneensluitend geheel te vormen. Het ‘Twaalfde geklokte gedicht’ geeft op een meta-niveau uitleg over de eigen dichtkunst en werkwijze. Daarnaast worden veel andere dichters bij naam genoemd. In 2017 verscheen de eerste roman van Van der Graaff: Wormen en engelen.

Marieke Lucas Rijneveld – Kalfsvlies (2015) ****
Marieke Lucas Rijneveld kennen we natuurlijk ondertussen allemaal van haar romandebuut De avond is ongemak, maar ook haar poëziedebuut Kalfsvlies werd bejubeld en beleeft ondertussen een achtste druk. Thema’s als leven, dood en sterfelijkheid zijn aanwezig, maar de gedichten lijken in eerste instantie over iets kleiners te gaan. Rijneveld schrijft met oog voor haar omgeving, of dat nu het platteland of de stad is, en  weet details en wonderlijke beelden op te roepen in het hoofd van de lezer. Sommige gedichten zijn bijna filosofisch en doen denken aan proza, maar dan in minivorm. Het is een genot om een glimp te mogen opvangen van de gedachten van deze schrijver en denker.

Jonathan Griffioen – Wijk (2015) ****
Griffioen was finalist van Write Now! 2012 en halvefinalist van de NK Poetry Slam 2015. Wijk is een herkenbare en toegankelijke dichtbundel en het portret van een generatie. De strofische, verhalende gedichten kunnen los van elkaar gelezen worden, maar vormen samen ook een verhaal. De gedichten zitten vol herkenbare elementen en interessante metaforen. De ‘pauzegedichten’ staan los van de rest, zijn korter en hebben een ander karakter maar vormen slimme bruggetjes naar wat volgt. De afzonderlijke gedichten passen perfect in het geheel zonder hun individuele kracht te verliezen. 

Ineke Riem – Alle zeeën zijn geduldig (2015) ****
Riem wist het Nederlandse publiek al voor zich te winnen met haar debuutroman Zeven pogingen om een geliefde te wekken, hetzelfde oer-Hollandse en toch mysterieuze sfeertje weet ze neer te zetten in haar poëziedebuut Alle zeeën zijn geduldig. Stille wateren, diepe gronden, verre liefdes en de alomvattende natuur zijn slechts een paar thema’s die Riem weet te vangen in haar bundel. Door deze thema’s te combineren met een landschap van zee en duinen, zijn de gedichten Hollands en universeel tegelijk. De gedichten worden ondersteund door opvallende illustraties van de hand van Riem zelf en dat maakt de bundel een totaalplaatje.

Maarten Buser – Club Brancuzzi (2016) ***
Club Brancuzzi vertelt het fragmentarische verhaal over de driehoeksverhouding tussen de ik-figuur, Claude en Sybille en een bezoek aan Club Brancuzzi. De gedichten vormen samen een geheel, maar dat geheel is zeker geen kort verhaal of proza. Toch zijn de gedichten los van elkaar niet sterk genoeg om te blijven hangen. De bundel is een interessant experiment tussen verschillende schrijfvormen in en daarom de moeite waard. Eerdere gedichten van Buser werden gepubliceerd in onder andere Het Liegend Konijn en De Revisor. Club Brancuzzi is zijn debuutbundel.

Alexis de Roode – Een steen openvouwen (2017) ****
Het poëziedebuut van De Roode, Geef mij een wonder, uit 2005 werd genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs. Zijn vierde bundel Een steen openvouwen verscheen in 2017. Grote thema’s als wereldverbetering, idealen en ondernemingen worden door De Roode met een pijnlijk ironische ondertoon aangehaald. De gedichten zijn soms op het randje, met schrijnende verwijzingen naar de gruwelen uit de Tweede Wereldoorlog of het ‘volkslied’ van IS, maar altijd herkenbaar en actueel. De bundel van De Roode zet je aan het denken over de maatschappij anno 2017.

Spreken bovenstaande titels je geen van allen aan en heb je (net als Kees ’t Hart) geen zin in al die ‘hippe, avant-gardistische snobs’? Probeer dan de kersverse dichtbundel Open ogen van meesterdichter Remco Campert. Heb je na het lezen van dit artikel nog steeds geen idee waar te beginnen? Lees voor meer inspiratie dan het vlotte Olijven moet je leren lezen van Ellen Deckwitz óf laat je inspireren door een verzameling gedichten, zoals Met dat hoofd gebeurt nog eens wat van Arie Boomsma. Je gaat ergens gegarandeerd een pareltje van een gedicht tegenkomen dat naar meer zal smaken.

Een bundel die nog ver bovenaan mijn eigen verlanglijstje staat is Ik hier jij daar van voormalig Dichter des Vaderlands Anne Vegter en Ghayath Almadhoun. Almadhoun ontvluchtte Syrië voor de burgeroorlog uitbrak en woont sinds 2008 in Stockholm. Samen met Vegter schrijft hij in deze bundel over oorlog en zijn ervaringen. Welke poëziebundel staat er (al dan niet naar aanleiding van dit artikel) nog op jouw nog-te-lezen-plankje?

Door: Anne Oerlemans

Meer van de Literatuur Club over poëzie:

• 16/02/2018: Spotlight op 'onbreekbaar' van Hans Hagen
• 09/02/2018: Olijven moet je leren lezen: de voorstelling
• 30/01/2018: Poëzieweek: Remco Campert - Open ogen
• 29/01/2018: Poëzieweek: Enkele gedichten uit het Poëziegeschenk
• 26/01/2018: Poëzieweek: Nieuwe Belgische dichter des vaderlands
• 25/01/2018: Poëziedossier deel 2: Gedichten lezen of gedichten schrijven?
• 24/01/2018: “Ik noemde het ooit de Secretaressedag van de poëzie.”
• 20/01/2018: Stormschade