Optimistisch en gevoelig

De uitburgering van Friedjof Madsen is de tweede roman van Silvia Toebak, die vorig jaar debuteerde met Een zomer met Kim Bokaviet. Ondanks de gelijkenissen in haar titels brengt Toebak in haar nieuwe roman een origineel en bijzonder verhaal dat gemakkelijk wegleest.

Friedjof Madsen is een voormalige proftennisser, die na een lang en kinderloos huwelijk van zijn vrouw scheidt en besluit dat hij het uit de hand gelopen consumptiegedrag van haar en de rest van de maatschappij zat is. Hij huurt een caravan op een boerenerf en probeert zijn consumptiegedrag te beperken. Dit gaat gepaard met een leerproces vol feiten over boerderijwerk en milieuvriendelijk leven, die informatief zijn voor de lezer, maar niet opdringerig. De manier waarop Friedjof financieel rondkomt is verrassend genoeg een stuk minder idealistisch gekozen: hij geeft privétennisles in Laren. Doordat Friedjofs uitburgering beperkt is, vervalt het boek niet in zweverigheid, en is de rationele gedachtegang achter deze uitburgering nog te volgen. Juist doordat Friedjof de maatschappij niet helemaal vaarwel zegt, krijgt de onderliggende vraag in deze roman extra nadruk: wanneer kan iemand nog meedraaien in de maatschappij, en wanneer is iemand ‘gek’? De roman suggereert dat een individu dit tot op vrij grote hoogte zelf in de hand heeft, een positie die misschien niet realistisch, maar wel erg hoopgevend is.

Het boek springt voort, waarbij het extra vaart krijgt door de grote hoeveelheid korte hoofdstukjes van soms niet meer dan een bladzijde. Ondertussen blijft de toon luchtig, mede door de meelevende maar nuchtere personages Goos en Dolf, die een compensatie vormen voor de moraliserende toon waarop Friedjof nu en dan over de rest van de maatschappij denkt. Waar de informatieverschaffing rondom consumptievrij leven te verwachten valt in deze roman, is de informatie over sport opdringerig en vermoeiend. Het boek zal tennisliefhebbers natuurlijk aanspreken, vooral door de rake beschrijvingen van Friedjofs privélessen. Vreemd genoeg echter komen darten en biljart ook uitgebreid naar voren in het boek, wanneer Friedjof en Dolf naar wedstrijden kijken. Op deze momenten gaat de vaart eruit, en krijgt de lezer een hoeveelheid irrelevante sportfeiten voorgeschoteld die werkelijk alleen liefhebbers kan boeien.

De grote klap in het verhaal komt halverwege, een gebeurtenis die totaal niet gerelateerd is aan het verhaal, en daardoor des te schokkender. In een pijnlijke scène waarvan de werkelijke implicaties pas in de volgende hoofdstukken tot de lezer doordringen, vindt een vorm van seksueel misbruik plaats die vaak onderbelicht blijft, zowel in de maatschappij als in de literatuur. Bijna storend is dan ook hoe het boek ook na deze gebeurtenis precies zo verder kabbelt als daarvoor. Hierdoor blijft het ‘donkere randje’ waar de flaptekst over spreekt ook niet meer dan een heel klein randje. Dit zorgt ervoor dat het boek wél ideaal leesmateriaal voor de zomer blijft: spannend, aangrijpend, maar toch luchtig.