Angstaanjagend. Huiveringwekkend. Hoopvol.

Na het lezen van ’54 minuten’, alweer een aantal jaar geleden, was ik ontzettend benieuwd naar het nieuwste boek van Marieke Nijkamp. Dat ik uitgekozen werd om dit boek te lezen nog voor de releasedatum, vond ik dan ook geweldig. Binnen drie dagen las ik ‘Als de nacht valt’ uit. Wow. Ik heb echt even moeten bijkomen van dit angstaanjagende, intens verdrietige, maar ook hartverwarmende verhaal.

Wat doe je als iedereen je vergeten lijkt te zijn?

De jongeren die opgesloten zitten in een afgelegen jeugdinrichting met de ironische naam Hope voelen zich door iedereen in de steek gelaten. Als op een dag ineens alle bewakers verdwenen zijn, besluit een kleine groep van de gelegenheid gebruik te maken en de inrichting te ontvluchten. Maar al snel komen ze erachter dat ze geen kant op kunnen: er waait een levensgevaarlijk virus rond en niemand mag zijn huis verlaten. Ze zitten vast en zijn aan zichzelf en elkaar overgeleverd.
Terwijl de voorraden snel slinken en het virus ook Hope binnendringt, moeten de jongeren zien te overleven. Dat kan alleen als ze samenwerken, maar kunnen ze elkaar wel vertrouwen?

Het verhaal wist mij meteen de eerste pagina’s al te pakken door de interessante personages die je volgt. Non-binaire Emerson, speciale Logan en de innige band met haar zus Leah en leider Grace met het korte lontje: ze zijn alle drie vanaf het begin af aan interessant om te volgen.
Het verhaal start in jeugdinrichting Hope waar ongeveer 30 tieners opgesloten zitten voor het begaan van misdaden, zoals geweldsincidenten en diefstal. Hope is bedoeld voor jongeren die weer terug te maatschappij in zullen gaan, maar door de afgelegen ligging en afstandelijke bewakers en andere persoonsleden, voelt niemand zich echt geliefd in Hope.

‘We moeten doorzetten. Wat we ook doen, we moeten zien te overleven.’

De schrijfster is duidelijk geïnspireerd door de huidige pandemie die in de wereld heerst, maar in dit hele boek komt het woord ‘corona’ niet voor. Het levensgevaarlijke virus in dit boek is een variant van de pest, waarbij mensen beginnen te hoesten en een groot deel binnen een paar dagen overlijdt. Hoewel het virus dus anders is, zijn er verder veel gelijkenissen met corona, zowel qua symptomen als hoe de wereld op het virus reageert.
Een boek schrijven over een pandemie terwijl de wereld in een pandemie verkeert, is niet makkelijk. Toch vind ik dat Marieke dit ontzettend goed gedaan heeft. Ze omschrijft heel mooi hoe zowel de jongeren als de wereld op een onbekend en gevaarlijk virus reageert. Een deel van de mensen ontkent het. Er heerst angst. Er heerst paniek. De media vertellen tegenstrijdige verhalen. Alles was zo herkenbaar, dat ik weer even voelde hoe het was aan het begin van de pandemie in onze huidige wereld. Door deze herkenbaarheid en bijbehorend realisme kwam het boek extra hard bij mij binnen en zat ik helemaal in het verhaal.

Het verhaal bevat tussen de hoofdstukken door veel telefoongesprekken en nieuwsberichten. Vooral de nieuwsberichten geven extra uitleg. De telefoongesprekken gaven wel een stukje realisme aan het verhaal, maar zorgden aan de andere kant soms ook voor verwarring (wie is dit?) en haalde mij een beetje uit het verhaal.

Het verhaal speelt zich grotendeels in de jeugdinrichting af, waar de jongeren met veel uitdagingen te kampen krijgen. Er zijn geen volwassenen aanwezig om hen te helpen en de toegang tot internet is beperkt. De jongeren worden geconfronteerd met zieken en voedseltekorten. Ze hebben geen medicijnen en weten niet hoe het virus zich verspreidt. Aan de ene kant zie je dat het virus het slechtste in de mens naar boven haalt, maar aan de andere kant laat dit verhaal ook zo mooi de verbinding tussen mensen zien. De vriendschap. De hoop. De behoefte van mensen om elkaar te helpen, de verantwoordelijkheid die de tieners voor elkaar voelen. Hope wordt een mini-samenleving die de tieners zelf vorm moeten gaan geven en het is hartverwarmend hoe ze dat samen doen met beperkte middelen en de nodige obstakels en tegenslagen.

‘Ik klamp me alleen wanhopig vast aan het idee dat op een dag de mooie dingen, die het leven de moeite waard maken, opwegen tegen de zware dingen, die moeilijk zijn te verdragen.’

Het verhaal wordt verteld vanuit de perspectieven van Emerson, Grace en Logan. In het begin van het boek komen er nog veel meer personages voorbij, maar naarmate het boek vordert, worden dit er minder en leer je ook de bijpersonages beter kennen. Door het boek heen leer je Emerson, Grace en Logan ook beter kennen en leer je meer over hun verledens, familie en de manier waarop ze in het leven staan. Zo kreeg ik door het boek heen steeds meer respect voor Grace, die ik in het begin helemaal niet zo leuk vond. Grace wordt onbedoeld gekroond tot leider, waar een hoop twijfels bij komen kijken. Logan wordt gescheiden van haar zus en leert voor het eerst op eigen benen te staan. Ze zet zich over haar angsten heen en bedenkt creatieve manieren om met anderen te communiceren. Emerson is verstoten door haar familie en probeert dit een plekje te geven. Daarbij denkt ze veel na over haar vroegere geloof. Haar twijfels en afwegingen worden heel mooi omschreven zonder een oordeel te vormen. Het volgen van dit drietal maakt het verhaal ijzersterk.

‘Als herinnering aan wie we waren en wie we eens zullen zijn.’

Het verhaal laat je nadenken over goed en kwaad. Over tweede kansen. Over je dromen waarmaken. Over wat een ‘thuis’ betekent. Het laat zien dat een lockdown mensen verandert, maar zeker niet altijd op een negatieve manier.

Aan het einde van het boek zat ik in tranen. Iets wat ik normaal gesproken vrijwel nooit heb, maar nu wel. Het verhaal kwam binnen. Het voelde zo realistisch en de ontwikkeling van de personages vond ik zo mooi, dat de tranen onbedoeld over mijn wangen gleden. Hoewel het einde misschien wel wat abrupt was, ik zit toch nog wel met een aantal vragen, was het ook goed. Niet afgerond, niet zaligmakend, maar wel hoopvol.

‘Als dit het einde is, is het een mooie manier om dood te gaan.’

Ik zou nog heel veel meer over dit verhaal kunnen vertellen, maar eigenlijk hoeft dat helemaal niet. Lees dit boek. Laat je ontroeren, wees boos, voel de angst van de karakters en sla het boek met een glimlach dicht. Dit boek heeft mijn kijk op de pandemie doen veranderen. Ik geef het boek dan ook vijf sterren.