Collectief verleden in een individueel verhaal

Yael van der Wouden (1987) is auteur en docent. Ze geeft les in creative writing en comparative literature en een van haar essays werd genoemd in The Best American Essays 2018. Haar debuutroman De bewaring verschijnt bij uitgeverij Chaos, een kleine intersectionele feministische uitgeverij die Van der Wouden in 2017 mee hielp oprichten en die inmiddels onderdeel werd van Das Mag.

Isabel woont in het huis van haar overleden moeder, het huis in Overijssel waar Isabel en haar broers tegen het einde van de tweede wereldoorlog introkken. Wanneer op een dag broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat en Eva de zomer bij Isabel verblijft, verandert Isabels rustige leventje en verdwijnen er steeds meer kleine objecten uit het huis. Een mysterieuze ontdekking en een confrontatie met Eva brengen een zorgvuldig weggestopt verleden aan de oppervlakte.

Van der Wouden bouwt de verhaalstructuur van De bewaring zorgvuldig op in drie delen. Waar de spanning tussen de twee vrouwen in het tweede deel een letterlijk hoogtepunt bereikt, levert het verhaal op dat punt aan vlotheid in. Het eerste en derde deel lezen als een speer, maar de lezer blijft net te lang hangen in het tweede deel om de vaart van het verhaal vast te houden.

‘Er verdween één zilveren kandelaar. Er waren er twee van, een onaantrekkelijk setje, oud en gedrongen. Van haar moeder. Ze werden achter in het keukenkastje bewaard en alleen af en toe tevoorschijn gehaald voor een poetsbeurt. Er was er één weg. Isabel kwam er ’s avonds achter. Ze doorzocht de keuken, de eetkamer, en dacht: dit zal bewijzen dat ik gelijk heb, dit zal… Ze vond hem onder een kastje, alsof hij op tafel was gezet, was gevallen en uit zicht was gerold.’

De spanning en de achterdocht van Isabel zijn, vooral in het eerste deel van het boek meesterlijk opgeschreven en maken dat de lezer zowel aan de intenties van Eva en de trouw van huishoudster Neelke, als aan de mentale gezondheid van Isabel gaat twijfelen. De auteur weet in een vrij sobere, maar vlotte schrijfstijl levensechte personages op papier te zetten.

Hoe Van der Wouden in dit boek heden en verleden door elkaar laat lopen, vaak zonder dat verleden expliciet te benoemen is heel erg knap gedaan. Het verhaal maakt geloofwaardig hoe iedereen na de oorlog vooral niet wilde zien wat er gebeurd was en hoe om al die geheimen te begraven, alle onregelmatigheden uit de narratieven werden weggepoetst.

De bewaring is meer dan een particulier verhaal. Het is een verhaal over een collectief verleden, dat zijn weerslag heeft op verschillende individuele levens en laat zien wat er gebeurt als deze individuele verhalen verteld en erkend worden. Wanneer slachtoffers een naam, een gezicht en een verhaal krijgen, zijn ze zoveel minder makkelijk uit de geschiedschrijving weg te denken.