Rauw en uitzonderlijk opgebouwd debuut

Lize Spit woont in Brussel. Het smelt werd in meer dan tien talen vertaald, was het best verkochte boek van Vlaanderen in 2016 en won onder andere de Bronzen Uil, werd uitgeroepen tot Boek van het jaar bij NRC Handelsblad en stond op de shortlist voor de Libris Literatuurprijs. Binnenkort zal een verfilming van het boek verschijnen.

Eva woont in het kleine Vlaamse dorp Bovenmeer en maakt deel uit van een verknipt gezin. Haar moeder kampt met psychische problemen, haar jongere zusje Tesje vertoont een obsessief-compulsieve stoornis, een eetstoornis en een slaapstoornis. Haar vader en oudere broer kunnen niet communiceren. Eva is bevriend met de Laurens en Pim, van die laatste overleed zijn broer Jan, het enige meisje dat ze als vriendin zou willen rekenen is Elise. In de zomer van 2002 bedenken de jongens wrede plannen, voor Eva is het meedoen of buitengesloten worden. Dertien jaar nadat de plannen uit de hand liepen keert Eva terug naar haar geboortedorp met een blok ijs in de kofferbak. Ze heeft een plan.

Het smelt is een spannend boek, maar die spanning zit hem niet per se in thrillerachtige elementen of zelfs in de wrede scènes die in het verhaal voorkomen. Veel van die gebeurtenissen laten tegelijk namelijk ook juist de onschuld van de kinderen die de hoofdpersonages die zomer nog zijn zien. Het zijn de vragen die Spit vanaf het eerste moment in het hoofd van de lezer plant. Wat is er gebeurd, waarom moet er wraak genomen worden, hoe ga je wraak nemen met een groot blok ijs, wat is Eva precies van plan? Elke keer als de lezer een hint gevonden denkt te hebben stuurt Spit haar verhaal een andere richting op. Hierdoor geeft ze niets weg gedurende het verhaal en blijven de mysteries rondom Jan, het ijsblok, de gebeurtenis aan het einde van de zomer bestaan tot het heftige einde. Waarin Spit op een uitzonderlijke manier alle facetten van haar omvangrijke verhaal bij elkaar brengt; het raadsel, de gebeurtenissen, heden en verleden.

“Elk leven is slechts een optelsom van getallen, maar weinigen slagen erin het bij te houden, op tijd te beginnen met tellen. Zij die het wel proberen worden ziek of gek, leggen op voorhand vast hoe vaak ze op iets moeten kauwen zodat dit meteen duidelijk is, en trekken dan elke gemaakte beweging hiervan af. Hun leven is geen som maar een verschil, ze brengen zichzelf op nul.”

Vriendschap is een belangrijk thema in Het smelt , de vriendschap tussen Eva, Pim en Laurens is tekenend voor elke vriendschap tussen kinderen die vanaf een jonge leeftijd op elkaar aangewezen zijn, bijvoorbeeld als in een dorp als Bovenmeer. Noodgedwongen tot men zich bij aanvang van de middelbare school steeds verder van elkaar losweekt. Het verhaal geeft het tijdsbeeld van een jeugd, maar meer nog van het leven in een dorp. Een leven dat van alle tijden is, inclusief bijnamen en roddels. De wraak en de nietsontziende beschrijvingen zijn rauw en totaal geloofwaardig.

De opbouw van het boek is uitstekend en daardoor wordt het lijvige debuut nooit langdradig. Daarbij heeft Spit een schrijfstijl die zich niet bedient van ingewikkelde woorden of literaire constructies. Haar stijl past bij haar personages en de omgeving waarin zij opgroeien en dat maakt Het smelt ‘echt’. Op de achtergrond spelen verschillende psychologische vraagstukken, waaronder die van de invloed van het gezin op Eva’s eigen leven: “Ik moet uitpluizen wat uit te pluizen valt. Ik moet weten hoe erg Tesje eraan toe is. Want wat in Tesje schuilt had ook in mij aanwezig kunnen zijn; we hebben dezelfde dingen meegemaakt. Toch sta ik niet elke dag als een gek te tokkelen op een uitgeschakelde computer. Ik ben hieraan ontkomen en ik heb niet onthouden hoe ik daarin geslaagd ben, welke uitweg ik genomen heb.”

Het debuut van Spit zit goed in elkaar, is prettig geschreven en omvat interessante thema’s die de aandacht van de lezer zonder moeite vasthouden. Het smelt is een boek waarvan je wilt weten hoe het afloopt, wegleggen is geen optie. Wie genoten heeft van dit debuut zal ook de debuten van Laura van der Haar Het wolfgetal en Marieke Lucas Rijneveld De avond is ongemak zeker waarderen.