Dwalen en vluchten

De Hongaarse schrijver László Krasznahorkai debuteerde in 1985 met Satanstango. Zijn nieuwste roman Oorlog en oorlog verscheen in 2022 in de Nederlandse vertaling van Mari Alfoldy bij uitgeverij Wereldbibliotheek en is genomineerd voor de Europese Literatuurprijs 2023.

Korin is archivaris in een Hongaars provinciestadje en vindt in het archief op een dag bij toeval een merkwaardig manuscript. Vier mannen duiken zonder chronologie of schijnbare logica op in verschillende periodes en plekken in de wereldgeschiedenis, op de vlucht voor oorlog en verwoesting. Het is onduidelijk wie het manuscript schreef en wanneer maar Korin stelt zichzelf één doel: het manuscript aan de eeuwigheid toevertrouwen middels het internet.

Oorlog en oorlog speelt zich af in verschillende landen, Korin laat alles achter en dwaalt door de wereld op zoek naar de vervulling van zijn ene doel, het manuscript voor eeuwig ergens onderbrengen en openbaar maken. De lezer dwaalt met Korin mee, de opbouw van het boek is ingewikkeld, zowel qua chronologie als qua zinnen. We lezen een raamvertelling in een raamvertelling in een raamvertelling, beschreven in zinnen zonder einde en met veel details.

‘[…], dat hij eindelijk iemand moest inwijden in zijn verhaal, hij die nooit enige neiging daartoe had gevoeld, inwijden in de geschiedenis van de laatste jaren, de laatste maanden en de laatste dag, vertellen wat er was gebeurd bij het archief, wat er was gebeurd in het remhokje, op de voetgangersbrug en op het Almássy-plein, dus werkelijk alles, of beter gezegd, zei hij, de essentie, maar juist dat, het vertellen van de essentie, werd almaar moeilijker, en niet alleen omdat die essentie vanuit de details tot stand kwam, terwijl de details waanzinnig rijk waren, […].’

De vluchtende mannen in het manuscript worden Korin naarmate zijn project vordert steeds dierbaarder, voor de lezer van Korins verhaal blijven ze echter aan de oppervlakte en lastig te kennen. Het is mooi hoe Krasznahorkai op deze bijzondere manier de herinnering aan verschillende grote oorlogen in Europa doorheen de wereldgeschiedenis oproept. Op die manier maakt hij een monument voor de bewogen Europese geschiedenis, een geschiedenis die niet direct hoopvol stemt voor de toekomst.

‘[…], hij stuurde hen de rauwe werkelijkheid in, de geschiedenis, dat wil zeggen de eeuwigheid van oorlogen in, en probeerde hen op een punt neer te zetten dat vrede beloofde, maar het lukte nooit, terwijl hij met steeds meer helse kracht en duivelse getrouwheid, steeds meer demonische tastbaarheid die werkelijkheid opriep en zijn schepselen erin plaatste, maar vergeefs, steeds vergeefser, want de weg leidde voor en alleen maar van oorlog naar oorlog, nooit van oorlog naar vrede, […].’

Thema’s als vluchten, geweld en krankzinnigheid spelen een grote rol in Oorlog en oorlog, ook de politiek is aanwezig maar nergens dominant. De auteur neemt nergens expliciet stelling maar de duistere ondertoon is duidelijk. Tegelijk geeft deze literaire dwaaltocht genoeg te overdenken over onze huidige wereld en de toekomst.