Een spannende geschiedenisles

Alan Gratz (1972) studeerde aan de Universiteit van Tennesse, waar hij een bachelor creatief schrijven en een master Engelse educatie behaalde. Hij schrijft toneelstukken en boeken en is auteur van verschillende jeugd- en young adult-boeken. In veel van zijn boeken speelt oorlog een grote rol, zo ook in Projekt 1065 dat in 2017 uitkwam bij uitgeverij Kluitman, vertaald door Carla Hazewindus.

De dertienjarige Ierse Michael O’Shaunessy woont met zijn ouders in Berlijn, net als de rest van zijn klas is hij lid van de Hitlerjugend. Het fotografische geheugen van Michael maakt hem echter een belangrijk onderdeel van de Ierse geheime missie en samen met zijn ouders spioneert Michael voor de geallieerden. Om de beste informatie te krijgen over het geheime Projekt 1065 moet Michael steeds verder doordringen in de Hitlerjugend, met alle risico’s en gevolgen van dien.

Het schrijven van fictie in combinatie met lesgeven, dat is precies wat Gratz in Projekt 1065 doet. Het verhaal van Michael is verzonnen, maar de situatie waarin hij en zijn ouders zich bevinden is wel degelijk op waarheid gebaseerd. De lezer leert op deze manier veel over nazi-Duitsland en het leven in de oorlog. In zijn nawoord licht de auteur het verschil tussen feit en fictie binnen zijn verhaal nog eens duidelijk toe.

Michael weet veel over de oorlog en de manier waarop mensen zich gedragen tegenover het gezag, dat komt ook doordat zijn ouders spionnen zijn en hij de propaganda van de nazi’s niet gelooft. Zijn klasgenoten zijn zo ver geïndoctrineerd dat ze het ware verschil tussen goed en kwaad pas zullen zien als de oorlog is afgelopen.

“Iedereen wist dat concentratiekampen vreselijke plekken waren waar verschrikkelijke dingen gebeurden, maar niemand praatte erover. Zo konden de mensen doen alsof het niet echt bestond.”

Gratz beschuldigt niemand direct en laat met zijn verhaal zien dat verschillende mensen hun redenen hadden om te doen wat ze hebben gedaan, tegelijk mag het duidelijk zijn dat veel mensen hun mond hielden uit angst voor wat hen zelf zou kunnen overkomen. Het verzet vergt veel van de jonge Michael en maakt het leven zeker niet gemakkelijk.

Projekt 1065 bestaat uit hele korte hoofdstukken waardoor het verhaal veel vaart krijgt, daarnaast is het verhaal spannend en leerzaam, al wordt het geheel richting de ontknoping wel erg spectaculair – en daarmee steeds ongeloofwaardiger. Het jonge perspectief van Michael helpt echter ook volwassenen om de situatie van de jonge kinderen die door Duitsland werden gebruikt in de tijd dat de oorlog langzaam verloren leek beter te kunnen doorgronden.

Daarmee is het verhaal niet alleen voor de jeugd megaspannend maar ook voor anderen zeker de moeite van het lezen waard. Veel verschillende gebeurtenissen en nazi-groepen binnen Berlijn worden op een begrijpelijke manier beschreven, Duitse woorden worden gebruikt en uitgelegd waar het lastig is om een goede vertaling te maken en de auteur speelt op een leuke manier met taal, zonder zich van ingewikkeld taalgebruik te bedienen. Een aanrader voor de jeugdige lezer die geïnteresseerd is in de tweede wereldoorlog en het verzet.