Een literair schip van Theseus

Gerwin van der Werf is muziekleraar op een internationale school, zijn populaire columns over het schoolleven werden gebundeld in verschillende boeken. Naast columns en recensies voor Trouw schrijft Van der Werf ook romans. Zijn laatste roman Een onbarmhartig pad verscheen in juni 2018 en stond op de longlist van de Libris Literatuurprijs 2019. Zijn nieuwste roman Strovuur verscheen in februari 2020.

Na de zelfmoord van haar vader besluit de zeventienjarige Fay alles te laten voor wat het is en met haar neef Elvin naar Parijs te reizen. Zijn Mitsubishi Sapporo heeft zijn beste tijd gehad en Elvin heeft een kort lontje, daarbij blijkt het vinden van Parijs zonder telefoon een hele opgave. Strovuur is een roadtrip vol pech en vreemde ontmoetingen. De grens tussen verhaal en werkelijkheid wordt al snel steeds vager.

Als je alle oude onderdelen van het schip van Theseus vervangen hebt, is het schip dan nog het schip van Theseus? Als je alle onderdelen van het verhaal van Fay vervangen hebt, is het dan nog het verhaal van Fay? Van der Werf speelt op een interessante manier met het verhaal van Fay en Elvin. Wat is echt en wat is verbeelding en maakt het iets uit voor het verhaal dat door Fay geschreven wordt, vanuit de eerste persoon enkelvoud?

Het jeugdige ik-personage is geloofwaardig, het meisje heeft een volwassen stem en wijze kijk op het leven voor een jong hoofdpersonage. Fay is op zoek naar controle in haar leven, maar komt langzaam tot de conclusie dat ze eigenlijk helemaal nergens controle over heeft.

“Jij bent het belangrijkste verhaal in mijn leven, maar je denkt toch niet dat je dat blijft? Ik ben al dagen bezig een ander verhaal te maken, een verhaal waarin jij helemaal geen rol speelt. Kijk maar, kijk hoe ik hier zit.”

Wanhopig is Fay op zoek naar een andere manier om haar levensverhaal te vertellen, om haar eigen leven zin te geven: “Ik ben niet te reduceren tot een casus ‘meisje is depressief vanwege haar overleden vader’. Zo simpel ben ik niet, zo simpel is niemand.” Maar tegelijk drukt het gemis van haar vader een stempel op alles wat ze doet.

“Weet je pap, telkens als ik niet aan jou denk heb ik het gevoel dat ik valsspeel, telkens als ik me gelukkig voel vind ik dat ik jou in de steek laat. Zelfbedrog.”

Onderweg naar Parijs gebeurt er veel in korte tijd. De meeste gebeurtenissen zijn ongeloofwaardig en voelen gekunsteld aan, andere gebeurtenissen vinden duidelijk niet in de werkelijkheid plaats. Deze ‘gemaaktheid’ is in dit geval echter geen manco van de auteur, het staat in dienst van het verhaal en van waar Van der Werf met zijn verhaal naartoe wil.

De overdreven geconstrueerde en gecontroleerde situaties brengen de lezer aan het wankelen, maar de plot is meer dan het resultaat van de auteur. Langzaam realiseert de lezer zich dat wat voelt als onecht of overdreven, precies is wat Van der Werf nodig heeft om het interessante niveau van Strovuur te bereiken, elke onvolkomenheid dient een hoger doel.

“De plek waar de tent van Florine en Sven had gestaan was verlaten. Dit is een moeilijke manier om te zeggen dat die tent dus weg was, je benadrukt de leegte en die leegte leek Elvin te ontspannen.”

Elke zin en situatie stelt literaire conventies ter discussie. Vaak impliciet, soms ook heel letterlijk. Het geheel vormt een roman die heel geschikt is voor jonge lezers, niet alleen vanwege het zeventienjarige hoofdpersonage en het diepgaande jeugdige inzicht, maar ook vanwege Van der Werfs heldere schrijfstijl en de manier waarop literaire conventies gebruikt worden om zichzelf te ontkrachten.