Een familie om nooit te vergeten

Nina Wähä (1979) is een Zweedse schrijver die in 2007 debuteerde als auteur. Naast auteur is ze ook actrice en zangeres van de band Lacrosse. Haar derde boek, Testament, stond in Zweden na verschijning in de bestsellerlijsten en verschillende hotlists van critici. Intussen betekende deze roman ook haar internationale doorbraak. Binnen een paar weken werden de vertaalrechten aan negen landen verkocht en in Nederland verscheen het boek in vertaling van Edith Sybesma bij uitgeverij Prometheus.

In het Finse Tornedal, op de grens met Zweden, woont de onvoorspelbare en duistere Pentti Toimi, die met strakke hand over zijn gezin heerst. Zijn vrouw Siri schonk hem veertien kinderen, waarvan er nog twaalf in leven zijn. Vlak voor de kerst is het grootste deel van de kinderen samengekomen voor de voorbereidingen. In het belang van hun moeder en jongste kinderen besluiten zij dat er iets moet gebeuren: er moet een einde komen aan de tirannie van Pentti. Een duister geheim blijkt de laatste druppel.

Wähä weet de spanning op te bouwen, dat begint eigenlijk al op de voorkant van het omslag:

‘Dit is niets anders dan een moordgeschiedenis. Of ja, toch wel, het is nog heel veel anders. Maar ik wil niemand verleiden of iets verdoezelen wat zo centraal staat in dit verhaal. Er gaat iemand dood. En daar heeft iemand schuld aan. We moeten erachter proberen te komen wie. En wie. En waarom.’

Er zal dus iemand sterven, maar zoals de auteur ook zelf al aangeeft, worden er in het verhaal heel wat uitstappen gemaakt. De auteur vraagt de lezer voor het verhaal begint daarom geduld en vertrouwen te hebben. Zij zal je leiden door donkere en lichte tijden. Zoals op het omslag is de auteur in het gehele verhaal zeer nadrukkelijk aanwezig. We hebben te maken met een alwetende verteller die graag vooruitwijst, naar de verhalen en gebeurtenissen die nog moeten komen.

‘Hirvo mag dat eigenaardig lijken, en natuurlijk, hij is eigenaardig, maar we moeten nog even bij hem blijven. Hij zal iets meemaken wat hem beangstigt en daarom zal hij vluchten, en daar ergens zit informatie die belangrijk is, misschien zelfs essentieel. Dus daarom moeten we nog even volhouden.’

Met delen die getiteld zijn als ‘The Cast’, ‘The Scenery’, ‘The Murder’ en ‘Whodunnit’, verwacht je als lezer misschien een spannende detective, maar niets is minder waar. Testament is een familiegeschiedenis en Wähä neemt de lezer bij de hand. Elk van de twaalf kinderen en moeder Siri hebben hun eigen verhaal. En elk verhaal draagt details in zich om uiteindelijk de puzzel rond te kunnen maken. Ook Pentti krijgt uiteindelijk zijn eigen stem, hoewel duidelijk in een andere vorm dan de rest van zijn familie.

Er is weinig ruimte voor dialoog in de stijl die Wähä heeft gekozen voor dit boek, maar toch wordt het op geen enkel moment langdradig of al te filosofisch. De verschillende verhalen vullen elkaar perfect aan en vanaf het allereerste moment zuigt de verteller de lezer het leven van de familie Toimi in. Testament is een getuigenis, een geschrift voor het nageslacht en een onvergetelijke leeservaring.

‘Want we hebben maar één verplichting aan het verleden, en dat is om getuigenis af te leggen, om nooit te vergeten wat er gebeurd is, wat we weten, en om dat door te vertellen, zodat de kinderen, de ongeboren kinderen en de kinderen die leven als wij er allang niet meer zijn, kennis kunnen nemen van ons testament.’

Wähä komt namelijk niet met een oplossing. Iets wat in een whodunnit natuurlijk ondenkbaar is, maar in deze roman meesterlijk uitpakt. Veel details uit de verschillende verhalen die in eerste instantie onbelangrijk lijken of aandoen als tijdrekkerij zouden namelijk toch nog wel eens een deel van de ontknoping moeten zijn. Door dit aan de lezer te laten, vraagt het verhaal eigenlijk direct om herlezing. Alle puzzelstukjes zijn er, de auteur weigert ze alleen voor je in de juiste volgorde te leggen.

De familie Toimi vergeet je nooit meer. Testament is geen gemakkelijk boek en zeker niet voor elke lezer weggelegd; op zoek naar een moordenaar zou je namelijk wel eens bedrogen uit kunnen komen. Maar de verhalen zijn prachtig opgeschreven en laten de lezer niet meer los. Een boek om op zijn tijd nog eens te herlezen, om er weer een nieuwe schat aan informatie en leesplezier in te kunnen vinden.