Subtiele zwaarte

Jente Posthuma debuteerde in 2016 met Mensen zonder uitstraling, het debuut werd genomineerd voor de Dioraphte Literatour Prijs, de Hebben Debuutprijs en de ANV Debutantenprijs. Vier jaar later verschijnt het langverwachte tweede boek van Posthumas hand bij uitgeverij Pluim: Waar ik liever niet aan denk.

Het hoofdpersonage in Waar ik liever niet aan denk heeft een tweelingbroer, iemand om op te bouwen en dat is precies wat ze gedaan heeft; haar leven gebouwd op de zekerheid van zijn aanwezigheid, zijn bestaan. Maar als hij zichzelf van het leven berooft staat alles wat zeker was ineens op losse schroeven.

“Ik probeerde me specifieke situaties voor de geest te halen, momenten waarop we gelukkig waren, maar ik zag niets voor me, mijn hoofd was leeg. Wel herinnerde ik me een gevoel, een eenheid die er later niet meer was.”

Waar ik liever niet aan denk is een boek vol zware thema’s: verlies, loslaten, relaties, eenzaamheid, zelfmoord, verkrachting, je zou er als lezer bijna zelf een complex van krijgen. Maar de stijl waarin Posthuma haar verhaal brengt maakt het geheel subtiel en luchtig. Korte anekdotes en verslagen van dagelijkse gebeurtenissen worden afgewisseld met bekende verhalen, nieuwsfeiten, feiten over zelfmoord en verwijzingen naar populaire cultuuruitingen.

Al deze associaties lijken in eerste instantie het echte verhaal weg te drukken, maar doen dat niet, integendeel. Posthuma schrijft het een en vertelt daarmee het ander. De fascinatie die het hoofdpersonage heeft voor New York en meer in het algemeen de Twin Towers (die niet even hoog waren) zegt veel over hoe zij naar haar eigen tweelingbroer kijkt. Een van de twee is altijd nét een beetje hoger, een beetje beter dan de ander.

Het hoofdpersonage is kampioen in zichzelf wegcijferen, klein maken, onbelangrijk en niet aanwezig maken. Er klinkt uit haar verhaal een enorm minderwaardigheidscomplex en door haar familie wordt ze vooral moeilijk gevonden, of dat denkt ze in elk geval zelf, we komen in de roman nooit los van haar eigen leefwereld, haar eigen perspectief.

“Dat was toen mijn gevoelens nog aan de buitenkant zaten en ik niet wist dat dit niet de bedoeling was.”

Bijna lichtvoetige anekdotes, vaak gaat het om de beschrijving van herinneringen, worden door Posthuma, vaak in de laatste zin, met een mokerslag weer onderuitgehaald. Die ene zin, dat ene woord of een opvolgende vergelijking maakt het voorgaande minder onschuldig dan het wellicht leek, plaatst het hele hoofdstuk in een ander licht.

In de roman is geen plek voor sentimentaliteit, het verhaal is schrijnend en indringend maar telkens op een zeer subtiele manier. Herinneringen worden afgewisseld met feiten, bijvoorbeeld over de zelfmoord van bekende mensen, bijna afstandelijk. Het is knap hoeveel betekenis Posthuma weet te verstoppen in haar korte stukken tekst. Dat wat op het eerste gezicht een oppervlakkig boek lijkt staat bol van dubbele lagen en associaties die zware thema’s weliswaar dragelijker maar daarmee niet minder indrukwekkend maken.