Anticlimax in veel perspectieven

Gerda Blees (1985) debuteerde in 2017 met de verhalenbundel Aan doodgaan dachten we niet en haar dichtbundel Dwaallichten werd genomineerd voor de C. Buddingh’-prijs. In 2020 verscheen haar debuutroman Wij zijn licht bij uitgeverij Podium. De roman werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en won de Nederlandse Boekhandelsprijs en de Literatuurpijs van de Europese Unie.

Wij zijn licht gaat over de woongroep Klank & Liefde waarin vier mensen het ideaal nastreven om te leven van het licht. Het streven om niet meer te eten lijkt Elisabeth, de oudste bewoner van de groep, op een zomernacht fataal te zijn geworden en de drie andere bewoners, waaronder Melodie, de zus van Elisabeth, zijn vanaf dat moment ineens verdachten in een strafzaak; dood door schuld.

Het meest bijzondere aan de roman van Blees is de manier waarop deze werd opgebouwd. De vijfentwintig korte hoofdstukken worden elk vanuit een ander onverwacht perspectief verteld. Onder andere de nacht, de buren, de twijfel, een sinaasappelgeur, geitenwollen sokken en een slow juicer vertellen ieder op hun beurt een deel van het verhaal vanuit hun perspectief.

‘Wij zijn het verhaal. Langzaam en voorspelbaar stevenen wij op onze afloop af – de climax, of de anticlimax, dat valt nog te bezien. Wij vermoeden dat het een anticlimax wordt, als de schrijver zo door blijft gaan.’

Een anticlimax is het einde van Wij zijn licht zeker wel te noemen, maar je kunt in elk geval niet zeggen dat ‘het verhaal’ je daar vanuit zijn eigen perspectief niet al voor gewaarschuwd had. De verschillende perspectieven houden het verhaal spannend, maar al snel wordt duidelijk dat er geen oordeel geveld gaat worden in deze roman.

Het verhaal lijkt vooral vragen te willen opwerpen bij de lezer, zonder zelf met een oplossing of oordeel te komen. Wie is er schuldig aan de dood van Elisabeth? Heeft de woongroep met de drie overgebleven leden een toekomst? Zijn de mensen in de woongroep werkelijk vrijwillig met elkaar verbonden of worden ze gedwongen te blijven geloven in een onhaalbaar verheven ideaal?

‘Zonder de energie die je nodig hebt voor eten en verteren blijft er veel meer energie over voor je waarneming en communicatie.’

Ook de verhaallijnen van andere personages worden niet uitgewerkt, zo maakt de lezer kennis met een politieagente die de zaak hoog heeft zitten omdat haar dochter aan een eetstoornis lijdt, maar vervolgens verdwijnt deze lijn weer even snel als hij opgekomen is.

Wij zijn licht is een origineel boek dat de processen binnen de woongroep en de mechanismen die daarbuiten in werking treden indringend weet te verwoorden. Het zet de lezer aan het denken maar blijft daarmee ook aan de oppervlakte. Al met al een literair interessant debuut over een interessant onderwerp dat actueel en tegelijkertijd van alle tijden is.