De wereld bezien met de verbeeldingskracht van een verteller

De dagboeken van Etty Hillesum las ik in mijn middelbare schooltijd. Ze waren indringend, een jonge intelligente en sensuele vrouw met een rijke verbeeldingskracht, nog voor haar dertigste jaar vermoord door het nazi-regime. Vele jaren later zag ik de theaterbewerking, innemend gespeeld door Julika Marijn.
op 20 september 2022 verscheen Etty Hillesum. Het verhaal van haar leven, opgetekend door Judith Koelemeijer. Ik las eerder de drukproef, zodat ik op 27 september goed voorbereid met Judith in gesprek kon gaan, in de overvolle woudkapel in Bilthoven, waar Bernard, de zoon van Etty's vriendin Leonie Snatager, bij aanwezig was.
In dit verhaal van haar leven, geeft Koelemeijer een rijk gelaagd beeld van het leven van Hillesum. Ze heeft gebruik gemaakt van alle primaire bronnen, de dagboeken en brieven. Daarnaast heeft zij geput uit de vele studies over het leven in haar tijd om Etty en haar opvattingen in haar tijd te kunnen plaatsen en over de over de zaken die zij niet weet, zoals haar laatste levensfase in Auschwitz. Maar het meest bijzonder is dat Koelemeijer veel nieuwe ontdekkingen heeft gedaan door met kinderen van familie en vrienden in gesprek te gaan en zo weer nieuwe brieven en documenten vond.
Haar jeugd met de vele verhuizingen, haar middelbare schooltijd in Deventer, haar studietijd in Amsterdam, de dagboeken die ze daar schreef, haar wens om kroniekschrijver van haar werk voor de Joodse raad, haar bezoeken aan Westerbork waarvan de Westerborkbrieven getuigen en een aantal scenario's van hoe haar laatste levensfase in Auschwitz heeft kunnen verlopen. Met een epiloog over hoe met haar nalatenschap is omgegaan. Het levert zo een heel afgewogen beeld op van Etty en haar leven, haar persoonlijke ontwikkeling, haar gedachten en hoe zij tegenover de verschrikkingen van haar tijd stond. Haar Russische wortels van moeders kant. Haar moeder die wilde onderduiken, maar haar vader, net als Etty, dat weigerde. Haar vrije seksuele omgang met wijze mannen. Haar intense verlangen om schrijver te worden, werkelijkheid en verbeelding liepen voortdurend door elkaar heen. 'Etty bezag de wereld om zich heen met de verbeeldingskracht van verteller.'
Het is een enorme klus geweest voor Koelemeijer om al dit materiaal bij elkaar te vinden, te bestuderen, te duiden en scherp en leesbaar op te schrijven, maar ze heeft dit prachtig gedaan. Ze heeft hiermee Etty Hillesum en de mensen om haar heen een grote dienst bewezen.