Muizenissen van poker tot porno

Martin Amis (1949) is naast een bekend journalist en essayist tevens een van de opmerkelijkste Engelse romanschrijvers van zijn tijd. Tot zijn meesterwerken worden onder meer Geld (1984) en London Fields (1989) gerekend. Hij werd enkele keren genomineerd voor de Man Booker Prize, maar viel nooit werkelijk in de prijzen voor zijn controversiële oeuvre. In een interview verklaarde hij daarover dat ‘awards enkel naar saaie boeken gaan’. Hij veroorzaakte in het verleden al meerdere relletjes door zijn provocerende politieke en islamkritische uitspraken, en naast een schare trouwe fans kan hij dus ook op een aanzienlijke groep felle tegenstanders rekenen die hem samen met zijn uitspraken verguizen.  

Amis is intussen een dagje ouder en brengt met De rimpel van de tijd een soort best-of van eerder gepubliceerde essays en reportages van de voorbije dertig jaar. Vladimir Nabokov is zijn stokpaardje en het onderwerp van een aanzienlijk deel van de ingesloten essays. Deze stukken zijn zo gedetailleerd en vakspecifiek dat ze nog weinig toegankelijk zijn, behalve dan misschien voor die handvol andere Nabokov-experts. Veelvuldig ingesloten fragmenten moeten zijn standpunten illustreren, waardoor je niet zelden de indruk krijgt dat je een lesboek voor het hoger onderwijs in handen hebt. Amis’ criteria voor waar een goede schrijver aan moet voldoen zijn bikkelhard en de enkelingen die zijn waardering genieten zijn de grote namen uit de generatie van zijn vader, de eerdergenoemde Nabokov, Saul Bellow of Don DeLillo.  

Dat Amis een literatuurkenner van de hoogste orde is, valt niet te betwisten, maar de mate waarin hij zijn kennis etaleert en daarbij ook andere auteurs bekritiseert is naast pretentieus ook volstrekt overbodig. Zo is er een passage waarin hij woord voor woord een briefwisseling tussen Philip Larkin en zijn vrouw analyseert, om daaruit te concluderen dat ze beiden geen aspiraties hadden en Larkin een angstaanjagende echtgenoot was die zijn relatie saboteerde. Of wat te denken van een stuk waarin hij het werk van John Updike door het slijk haalt wegens een naar zijn mening belachelijk geplaatste puntkomma?  

Naast literatuur zijn er ook essays over politiek, de islam en terrorisme. Bij zijn kritiek op verschillende presidentskandidaten schrijft hij onder meer over de geestelijke gezondheid van Trump, wat best een amusant stuk oplevert, maar verder eerder een verkooptruc lijkt door het in de (originele) titel van het boek te verwerken. Amis besteedt ook ettelijke pagina’s aan het verval van acteur John Travolta (“Je voelt dat John Travolta zo iconisch is dat hij dood zou moeten zijn”) over een tijdspanne van tien jaar. Het probleem met dergelijke stukken is dat niemand zit te wachten op een typering van Travolta uit de jaren ’90.  

Het Engelse koningshuis wordt ook niet gespaard, en we lezen tot in de kleinste details over de hypocrisie van de Queen en het fenomeen van Diana.  

“We mogen rustig stellen dat het verhaal van Diana in wezen een non-verhaal was, dat we onbarmhartig en enthousiast hebben opgeblazen met onze projecties en verlangens. Eigenlijk zijn wij het verhaal. Zonder over talent te beschikken groeide Diana uit tot de meest gevierde vrouw ter wereld. Wat zegt dat over onze planeet?”  

De rimpel van de tijd is een obligate bloemlezing uit het non-fictiewerk van Amis. Dat de man kan schrijven staat buiten kijf, maar de stukken zijn naast gekleurd door de tijdsgeest ook getekend door een elitair snobisme dat beslist niet bij iedereen in de smaak valt. Zijn brede belangstelling voor zowel literatuur, politiek, popcultuur als sport zorgt gelukkig wel voor een waaier aan onderwerpen, zodat het uiteindelijk aan de lezer is om er een keuze uit te maken.