Winnaars en verliezers van de digitale revolutie

Econoom Koen De Leus heeft het in dit interessante boek hoofdzakelijk over de uitdagingen van de digitale revolutie en dit zowel voor bedrijven, overheden als werkenden.
Kenmerkend voor de digitale revolutie is dat ze tot op vandaag nauwelijks zorgt voor een productiviteitsstijging. De baten van digitalisering zijn er hoofdzakelijk voor de consument en niet zozeer voor de producent (denk maar aan de vele gratis apps die er beschikbaar zijn). De Leus stelt zich terecht de vraag of de geringe productiviteitsstijging wel zal volstaan om de toenemende kosten van de vergrijzing (pensioenen en gezondheidszorg) te compenseren.
De digitalisering heeft ook het ondernemen totaal veranderd : begrippen als deeleconomie, oneline-diensten, Internet of things zijn vandaag gemeengoed geworden. Ze zorgen er wel voor dat het ondernemen in de digitale wereld totaal is veranderd : de verticale bedrijfsstructuur heeft afgedaan; klantgerichtheid wordt beheerst door Angry Bird principe (fast, fun en easy)...Positief is dan wel dat een onderneming (start-up) oprichten dan wel eenvoudig kan (er is meestal enkel een laptop en smartphone nodig). Financiering van start-ups vraagt risicokapitaal en daar wringt in Europa toch het schoentje in vergelijking met de VS. In tegenstelling tot de VS overheerst in Europa de bankfinanciering i.p.v. de kapitaalmarkt en is er geen eengemaakte dienstenmarkt, kapitaalmarkt of bankenunie. Zo dreigt Europa de innovatieslag te verliezen (alle grote jongens zoals Google, Apple, Amazon zijn Amerikaanse bedrijven).
De kern van het boek is het deel waar De Leus zich de vraag stelt wie er nu de winnaars en verliezers zijn van de digitale revolutie en welke maatschappelijke gevolgen dit heeft. Zijn vaststelling is dat door de voortschrijdende globalisering en vooral automatisering (robotisering en artificiële intelligentie)het vooral de middenklasse is die het gelag betaalt. Dit is in het verleden ook zo geweest maar de vorige industriële revoluties werden gekenmerkt door een overgangsperiode waar de productiviteit steeg en werknemers door scholing opnieuw konden aansluiten en mee genieten van de toenemende welvaart. De huidige technologische vooruitgang zorgt er eerder voor dat er enkele winnende supersterren en superbedrijven zijn die de koek grotendeels onder elkaar verdelen volgens het principe "winner takes it all". De megawinsten van vele technologische bedrijven sprreken hierbij boekdelen. Terecht is Koen De Leus daar bezorgd over want het leidt tot toenemende ongelijkheid . De auteur hoopt dat we deze ongelijkheid kunnen indammen door o;a. het openbreken van monopolies van bedrijven (hen een fikse boete opleggen als ze hun dominante positie uitbuiten), werkenden levenslang doen leren, onderwijs meer richten op digitale vaardigheden en het oplijsten van jobs die in gevaar zijn en voor (her)opleiding in aanmerking komen. Mocht dit alles toch niet helpen en er ondanks alles toch massale werkloosheid en ongelijkheid is, dan stelt de auteur een aantal alternatieven voor die herverdelend moeten werken :basisinkomen voor iedereen, negatieve inkomenstaks en belastingverhogingen voor supersterren en winsten van sterk geautomatiseerde bedrijven. Hierbij vind ik dat De Leus wel iets verder mag gaan. Ik zou nog een aantal zaken toevoegen zoals een vermindering of afschaffing van de subsidies voor bedrijven die nog altijd fossiele brandstoffen produceren (wereldwijd bedragen deze 775 miljard dollar), de overheid een meer sturende en vooral regulerende rol toebedelen, het opzeggen van handelsverdragen die kleine en lokale ondernemingen hinderen bij hun uitbouw, zorgen dat de grote jongens hun belastingen correct betalen door het afsluiten van vluchtwegen via belastingparadijzen, het inkorten van de arbeidstijd om op die wijze meer mensen aan een job te helpen. Het is maar de vraag of de westerse samenleving die de laatste vier decennia beheerst wordt door een neoliberale ideologie, dit zomaar zal willen aanvaarden. Volgens mij zal het niet anders kunnen, zoniet wordt het inderdaad "winner takes it all" en stevenen we af op grote maatschappelijke onrust waarbij een handvol platformkapitalisten en -bedrijven de wereld naar hun hand zetten.
Het boek is een goede en toegankelijke analyse met veel grafieken en tabellen die de leesbaarheid zeker niet hinderen. Het schetst gelukkig geen doembeeld van de digitale revolutie (beter is deze te omarmen dan ze te weren), maar stelt terecht een aantal vragen waarbij naar mijn mening de auteur iets verder had mogen gaan in het opsommen van de alternatieven voor een m.i. onvermijdelijke herverdeling om de toenemende kosten van vergrijzing op te vangen.