Kroniek van een aangekondigde scheiding

De Nederlandse journaliste Titia Ketelaar was als correspondente voor NRC Handelsblad getuige van het Brexit-referendum in juni 2016. Voor haar was de uitslag van het referendum niet direct een verrassing omdat ze al enkele jaren voordien de breuklijnen in de Britse samenleving had blootgelegd in diverse artikelen voor de krant. Het grote deel van die breuklijnen waren er reeds voor Groot-Brittanië lid werd van de Europese Unie in 1973.
In haar boek beschrijft Titia Ketelaar op zeer overzichtelijke en toegankelijke manier de vele tegenstellingen in het Verenigd Koninkrijk.
Dat de Britten een eilandgevoel ontwikkeld hebben is algemeen geweten. Ze zijn als eiland kwetsbaar en voor hun welvaart is het noodzakelijk dat ze goede handelsrelaties hebben met de rest van de wereld. Zo heeft het Britse Rijk zich immers ontwikkeld tot een wereldmacht en waren ze toonaangevend in de 19de eeuw. De afbrokkeling van het eens zo machtige Koninkrijk in vooral de tweede helft van de 20ste eeuw is iets wat vele Britten tot op vandaag nog altijd niet verteerd hebben. Dit verklaart ook voor een deel de overwinning van het pro-Brexit kamp en dit onder het motto "Take back control". De EU werd immers voorgesteld als een bestuursorgaan dat ervoor zorgde dat de Britse autonomie werd aangetast.
Het Brexit referendum heeft echter vooral de tegenstellingen in de Britse samenleving blootgelegd :
- Het Verenigd Koninkrijk is minder verenigd dan ooit. In Schotland was er reeds in 2014 een referendum om zich af te scheiden. Dit is toen niet gelukt, maar op vandaag zegt de meerderheid van de Schotten dat hun toekomst in de EU ligt. Ook Noord-Ierland wil geen Brexit en de nationalisten daar willen een referendum over hereniging met de Ierse Republiek. Wales - dat wel pro-Brexit stemde- roept om meer regionale bevoegdheden. Dat het rommelt in het Koninkrijk is een understatement.
- In Engeland is er een kloof tussen het noorden en het zuiden. Het noorden was vooral industrieel sterk ontwikkeld en is het ergst getroffen door globalisering en bezuinigingen van de overheid. Het zuiden is - met uitzondering uiteraard van wereldstad Londen - eerder een rurale samenleving die sterk vasthoud aan tradities en er soms nostalgische ideeën op nahoudt. De levensstandaard in het zuiden is beduidend beter dan het noorden van Engeland maar hun verschillend karakter was toch wel een voedingsbodem voor de pro-Brexit stem.
- Londen is dan nog totaal anders dan de rest van het land : Londen is niet Engels, linkser, jonger, multicultureler en multinationaler. Londen is beter opgeleid en wordt beter betaald. Tussen hoe Londenaren hun land beleven en hoe Engelsen dit doen zit een enorme kloof (blz 233). Het hoeft dan ook niet te verbazen dat Londen een 'remain' stem uitbracht in het referendum en dit in tegenstelling tot zowel het noorden als het zuiden van Engeland.
- De beschrijving van de klassenmaatschappij in Engeland doet mij denken aan de feodale samenleving of zelfs het kastensysteem in India. De sociale mobiliteit om op te klimmen van de 'working class' naar de 'middle class' of 'upper class' is moeilijk. Verwonderlijk is dat de Engelsen daar zelf eigenlijk geen punt van maken en zich daarbij neerleggen. Ze vinden het normaal dat er grote verschillen zijn in kwaliteit van onderwijs of gezondheidszorg al naargelang de klasse waar je toe behoort.

Titia Ketelaar heeft een boeiend beeld opgehangen van de diversiteiten in het Verenigd Koninkrijk. Het Brexit referendum heeft de tegenstellingen pijnlijk aangetoond en zorgt ervoor dat het Verenigd Koninkrijk op vandaag zeer verdeeld is. 'Mind the Gap'- zoals het in de Londense metro tot vervelens toe wordt omgeroepen- zal voor de Britten van levensbelang zijn : het Kanaal mag geen slotgracht worden tussen Groot-Brittanië en het continent (Europa).