Ja voor een zorgzame samenleving

In dit nieuwe boek van Naomi Klein past de auteur (Canadese researcher, journaliste en activiste) de inzichten toe die ze in haar vorige 3 boeken had verworven. Normaal werkt ze ongeveer 7 jaar aan een boek, maar dit heeft ze in een recordtempo van enkele maanden tot stand gebracht. De research die ze al die jaren heeft gedaan, heeft haar nu enorm geholpen om het trumpisme door te lichten. Zoals steeds is ook dit boek goed gedocumenteerd met veel eindnoten.
Het uitgangspunt van Klein is dat de verkiezing van Trump geen toevalligheid is, geen "accident de parcours". Ze ziet hem als een logisch eindpunt van een proces dat gekenmerkt wordt door de ideologie van het neoliberalisme dat de afgelopen decennia het denken over mens en samenleving heeft bepaald.
In haar boek 'No Logo' (2000) legt ze de strategie bloot van bedrijven die zich primair toeleggen op het verkopen van hun merk in plaats van hun product. Het fabriceren van een imago creëert grotere winsten dan het vervaardigen van het product. Klein legt haarscherp uit dat ook Trump de afgelopen jaren zijn merk opgebouwd heeft en dat het presidentschap de ultieme uitbreiding is van het merk Trump. Ze reikt ook de werkwijze aan om het merkt Trump te blokkeren.
In 2007 publiceerde Klein haar tweede boek : 'De shockdoctrine. De opkomst van rampenkapitalisme'. Hier beschrijft ze de tamelijk brute tactiek waarbij de bevolking gedesoriënteerd wordt na een collectieve schok (oorlog, staatsgreep, terreuraanslag, marktcrisis of natuurramp) om dan systematisch drastische maatregelen door te voeren die het bedrijfsleven begunstigen en waarbij een loopje wordt genomen met democratische waarden. Klein is ervan overtuigd dat Trump en zijn topadviseurs hopen op een schok (of deze uitlokken) met als doel het algemeen belang te laten wijken voor het bedrijfsbelang. Ook hier reikt beperkt ze zich niet tot de analyse, maar reikt ze ook de middelen aan om zich te verzetten tegen de tactiek van de shockdoctrine.
In haar derde boek 'No Time' (2014) heeft Klein het over de klimaatverandering en hoe het komt dat milieuactivisten de wereld waarschuwen voor de gevolgen van de temperatuurstijging terwijl een (kleine) groep mensen de klimaatwijziging steevast ontkennen. Ook hier maakt ze de link met Trump en zijn entourage die duidelijk behoren tot de negationisten. Ze ontkennen louter omwille van economische belangen en Klein toont aan dat de belangen van de olie-industrie sterk vertegenwoordigd zijn in de regering Trump.
Naomi Klein beperkt zich niet tot een 'nee' tegen de shockpolitiek van Trump, maar gaat op zoek naar een programmatisch 'ja'. Ze beschrijft haar visie op een zorgzame samenleving waar niet alles draait om geld. Ze meent dat de betovering van het neoliberalisme is verbroken, verpletterd onder het gewicht van echte menselijke ervaringen en een berg bewijzen. Ze zet de bakens uit voor een betere samenleving (geïnspireerd door debatten en samenwerkingsprojecten van gewone mensen), maar wijst erop dat de strijd hard zal zijn omdat het niet zal lukken met kleine stapjes maar dat het een sprong (Leap) zal moeten zijn. Op het einde van haar boek formuleert ze ook een Leap-Manifest : een oproep voor een Canada (haar woonplaats) dat uitgaat van respect voor de aarde en voor elkaar.
Het boek is dus niet alleen een sterke analyse, maar is ook een hoopvol pleidooi voor een betere en zorgzame samenleving. Men kan voor - of tegen een aantal van haar voorstellen zijn, maar feit is in elk geval dat ze met sterke argumenten afkomt waarbij sommigen zich misschien wel wat ongemakkelijk zullen voelen !