Lezersrecensie
Bomvol grootse ideeën die allemaal worden uitgelegd...
Context en wereldopbouw
Het boek speelt in de tweede helft van de 21 eeuw. Die wereld wordt uitgebreid beschreven: de ontwikkeling van wereldpolitiek en nieuwe supermachten, ontwikkeling van de ruimtevaart met verschillende Mars-reizen, kwantummechanische theorie van verstrengeling, wereldwijde afhankelijkheid van onderling concurrerende kunstmatige intelligenties, een startende kernoorlog, (al dan niet bestaande) vreemde intelligenties die de aarde bedreigen, genetic engineering, social engineering, klimaatproblematiek en nog veel meer. Er is kortom sprake van een omvangrijke wereldbouw, met bijbehorende noodzaak voor veel bespreking en heel veel uitleg. De schrijver legt merkbaar graag zelf uit, ook laat hij zijn hoofdpersonen heel veel vragen stellen aan zichzelf en aan elkaar als een manier om die uitleg te kunnen geven. Hij kleedt dat keurig in, maar het blijft heel veel informatie.
De wereldopbouw is inhoudelijk prima, er is consistentie en samenhang en de auteur brengt het geloofwaardig. De wereld is grotendeels wetenschappelijk verantwoord (wat ik geweldig vind!) en de vertelling wordt gedreven door de filosofische insteek (wat ik ook kan waarderen). Het is onontkoombaar dat die manier van wereldbouwen veel aandacht cq tekst vergt. In het geweld van zulke grote zaken die de aandacht vragen, zijn mensen onontkoombaar wat kleiner en minder belangrijk.
Het verhaal
Hoofdpersoon Jack groeit op in een getto in de toekomstige wereld van de tweede helft van de 21e eeuw, in een asociaal pleeggezin in een achterstandswijk. Iedereen is werkeloos en de hele dag online. Het is een deprimerende wereld, zonder uitdaging, zonder sociale relaties, zonder toekomst. De digitale omgeving voorziet in alle behoeften en is zwaar verslavend.
Er is een elite-game, het spel AlphaWar - er is een raadselachtige verhouding tussen dit spel en de werkelijkheid. Jack wil in dit spel gaan uitblinken en traint zich daarvoor. Het is voor hem aanleiding om al op jonge leeftijd de voor het spel benodigde informatie te gaan zoeken. Hij zoekt eerst in de alleroverheersende digitale omgeving. Als blijkt dat in die digitale wereld bewust informatie wordt weggehouden en dat geschiedenis wordt vervalst, gaat Jack voor de missende informatie ook op zoek in de resterende functionerende overblijfselen van de fysieke wereld.
Zoals te verwachten, komt hij daarbij niet-kloppende feiten tegen. Er is iets vreemds met de game aan de hand. En met de geschiedenis. En met zijn eigen afkomst. En met de wereld. En met de toekomst. En met nog veel meer...
De eerste hoofdstukken concentreren zich heel sterk rond de game, de rol daarvan in het verhaal gaf mij associaties met de rol van de spelomgeving in Ender's Game (het boek, natuurlijk!). Het spel blijft een rol spelen. Ik vond de rol van het spel goed gevonden, het is een slimme manier om verschillende delen van het verhaal met elkaar te verbinden. De schrijver doseert de informatie over de game knap en houdt daarmee de spanning van het begin tot het eind scherp.
De hoofdpersonen
De hoofdpersoon van het boek is een tiener. Hij ontdekt de wereld, relaties en seksualiteit, zijn eigen mogelijkheden en beperkingen, typische coming-of-age-thema's. Jack ontdekt dat hij een uniek soort verstrengelingsrelatie heeft met een identieke tweelingbroer Redmond. Redmond leeft in een compleet andere ruimtetijd-omgeving – hij krijgt een eigen verhaallijn.
Jack is vanzelfsprekend een uitzonderlijk mens. Hij blinkt uit het spel AlphaWars en alles wat hij zich voorneemt. Na zijn ongewone keuze voor een leven in de fysieke buitenwereld blijkt zijn uitzonderlijke plaats in de wereld pas goed. Zijn keuze voor de vraagstukken waarmee hij zich bezig wil gaan houden is essentieel voor het verhaal – achteraf blijkt dat ze onontkoombaar waren.
Ik vond karakteropbouw niet het sterke punt van het boek. Zowel bij Jacks karakter als zijn broer Redmond als bij andere personages vond ik daden en overwegingen soms moeilijk invoelbaar. Personages zijn regelmatig vooral de dragers van informatie die de schrijver wil doorgeven. Of het nu een straalbezopen Jack is tijdens een imitatie-hippy-rock-party, of politieke leiders tijdens het doorhakken van de knoop of zij de aarde zullen vernietigen met een nucleaire aanval, of hoofdpersonen die naakt op bed zich voorbereiden op een intensieve vrijpartij: iedereen blijft filosoferen.
De personages moeten dus een stapje opzij doen voor de echte hoofdpersonen in het boek: grootse ideeën, filosofische overwegingen, intellectuele gedachtewisselingen, wetenschappelijke inzichten. Het boek is daardoor overwegend vertellend, dialogen monden uit in (soms lange) monologen, er zijn lange monologues intérieurs, korte dialogen worden ingebed in stukken verhalende tekst.
De Boodschap
Veel diepe gedachten dus. Heeft het boek een centrale gedachte? In de veelheid van terreinen die Van Dongen beschrijft, was dit voor mij de boodschap die zich opdrong: de mensheid gaat ten onder, maar net als elke soort doet de mens alles om te overleven. Ik denk (het wordt nergens met zoveel woorden gezegd – is dat opzettelijk?) dat de auteur ons wil meegeven dat de ondergang de eigen schuld van de mensheid zelf is, maar tegelijk dat het onontkoombaar is. Zo werkt nu eenmaal evolutie: ontwikkel je, of ga ten onder.
De boodschap zie ik op veel terreinen. Met de dystopische buitenwereld die ten onder is gegaan aan klimaatproblematiek, vervuiling en verwaarlozing. Met de sociale afgrond waarin de mensheid is weggezonken, door verslaving aan de virtuele wereld zijn mensen willoze en initatiefloze en contactloze en lichamelijk ongezonde en geestelijk incapabele individuutjes geworden. Met de ultieme dictatuur die is ontstaan met controle over alle informatie, zelfs zover dat inwoners van de machtsblokken niet eens meer weten van het bestaan van een wereld buiten hun blok. Met de vernietiging van de kennis van geschiedenis waardoor de maatschappij ontworteld is en tot een zwalkende club van individualistische genotszoekers is geworden. Maar vooral door de constatering dat voor overleving van de soort het geen enkel probleem is om 99% van de mensen op te offeren om de nieuwe soort (de ene procent speciaal daarvoor gekweekte supermensen) te laten overleven.
Het is een boodschap die past bij een evolutiebioloog. Evolutie is meedogenloos, amoreel, er is geen ruimte voor ethiek of mededogen – er is alleen de alles vernietigende druk om te overleven (ik zag ook hier een parallel met Ender's Game). Zoals homo sapiens concurrerende mensensoorten heeft opgeofferd voor het eigen overleven, zo zal een nieuwe (mensen?) soort dat doen bij homo sapiens. De evolutiedruk wordt door de ontdekking van alien levensvormen alleen maar groter. Daarmee wordt ook de ondergang van de 'oude' mensensoort alleen maar meer zeker.
Aan het eind van het boek worden de grote verhaallijnen niet afgerond. Er blijven een paar prachtige cliffhangers over en het is duidelijk dat dit boek en de twee vervolgboeken een geïntegreerd geheel vormen.
Mijn conclusie
'Het duizend eilanden experiment' is absoluut een boeiend boek – of beter: het eerste deel van het grotere boek. Niet zozeer door de personages, maar door de ideeën en de wereldbouw en de samenhangende structuur daarin. Ik vond dat een bewonderenswaardige prestatie.
De hoofdrolspeler van het boek is het grote verhaal en dat heeft gevolgen: er is veel uitleg, zowel vertellend als in de tekst en het denken van de personages. Ik vond de uitleg helaas wat te vaak langdradig.
Het boek is vooral aantrekkelijk lectuur voor lezers die ervan houden om met grote ideeën in wijde streken te schilderen en daarbij veel uitgelegd te krijgen. Lezers die daarvan houden, zijn ongetwijfeld nieuwsgierig naar de vervolgdelen van dit ene boek: er liggen nog heel wat grote lijnen te wachten op uitwerking.
Het boek speelt in de tweede helft van de 21 eeuw. Die wereld wordt uitgebreid beschreven: de ontwikkeling van wereldpolitiek en nieuwe supermachten, ontwikkeling van de ruimtevaart met verschillende Mars-reizen, kwantummechanische theorie van verstrengeling, wereldwijde afhankelijkheid van onderling concurrerende kunstmatige intelligenties, een startende kernoorlog, (al dan niet bestaande) vreemde intelligenties die de aarde bedreigen, genetic engineering, social engineering, klimaatproblematiek en nog veel meer. Er is kortom sprake van een omvangrijke wereldbouw, met bijbehorende noodzaak voor veel bespreking en heel veel uitleg. De schrijver legt merkbaar graag zelf uit, ook laat hij zijn hoofdpersonen heel veel vragen stellen aan zichzelf en aan elkaar als een manier om die uitleg te kunnen geven. Hij kleedt dat keurig in, maar het blijft heel veel informatie.
De wereldopbouw is inhoudelijk prima, er is consistentie en samenhang en de auteur brengt het geloofwaardig. De wereld is grotendeels wetenschappelijk verantwoord (wat ik geweldig vind!) en de vertelling wordt gedreven door de filosofische insteek (wat ik ook kan waarderen). Het is onontkoombaar dat die manier van wereldbouwen veel aandacht cq tekst vergt. In het geweld van zulke grote zaken die de aandacht vragen, zijn mensen onontkoombaar wat kleiner en minder belangrijk.
Het verhaal
Hoofdpersoon Jack groeit op in een getto in de toekomstige wereld van de tweede helft van de 21e eeuw, in een asociaal pleeggezin in een achterstandswijk. Iedereen is werkeloos en de hele dag online. Het is een deprimerende wereld, zonder uitdaging, zonder sociale relaties, zonder toekomst. De digitale omgeving voorziet in alle behoeften en is zwaar verslavend.
Er is een elite-game, het spel AlphaWar - er is een raadselachtige verhouding tussen dit spel en de werkelijkheid. Jack wil in dit spel gaan uitblinken en traint zich daarvoor. Het is voor hem aanleiding om al op jonge leeftijd de voor het spel benodigde informatie te gaan zoeken. Hij zoekt eerst in de alleroverheersende digitale omgeving. Als blijkt dat in die digitale wereld bewust informatie wordt weggehouden en dat geschiedenis wordt vervalst, gaat Jack voor de missende informatie ook op zoek in de resterende functionerende overblijfselen van de fysieke wereld.
Zoals te verwachten, komt hij daarbij niet-kloppende feiten tegen. Er is iets vreemds met de game aan de hand. En met de geschiedenis. En met zijn eigen afkomst. En met de wereld. En met de toekomst. En met nog veel meer...
De eerste hoofdstukken concentreren zich heel sterk rond de game, de rol daarvan in het verhaal gaf mij associaties met de rol van de spelomgeving in Ender's Game (het boek, natuurlijk!). Het spel blijft een rol spelen. Ik vond de rol van het spel goed gevonden, het is een slimme manier om verschillende delen van het verhaal met elkaar te verbinden. De schrijver doseert de informatie over de game knap en houdt daarmee de spanning van het begin tot het eind scherp.
De hoofdpersonen
De hoofdpersoon van het boek is een tiener. Hij ontdekt de wereld, relaties en seksualiteit, zijn eigen mogelijkheden en beperkingen, typische coming-of-age-thema's. Jack ontdekt dat hij een uniek soort verstrengelingsrelatie heeft met een identieke tweelingbroer Redmond. Redmond leeft in een compleet andere ruimtetijd-omgeving – hij krijgt een eigen verhaallijn.
Jack is vanzelfsprekend een uitzonderlijk mens. Hij blinkt uit het spel AlphaWars en alles wat hij zich voorneemt. Na zijn ongewone keuze voor een leven in de fysieke buitenwereld blijkt zijn uitzonderlijke plaats in de wereld pas goed. Zijn keuze voor de vraagstukken waarmee hij zich bezig wil gaan houden is essentieel voor het verhaal – achteraf blijkt dat ze onontkoombaar waren.
Ik vond karakteropbouw niet het sterke punt van het boek. Zowel bij Jacks karakter als zijn broer Redmond als bij andere personages vond ik daden en overwegingen soms moeilijk invoelbaar. Personages zijn regelmatig vooral de dragers van informatie die de schrijver wil doorgeven. Of het nu een straalbezopen Jack is tijdens een imitatie-hippy-rock-party, of politieke leiders tijdens het doorhakken van de knoop of zij de aarde zullen vernietigen met een nucleaire aanval, of hoofdpersonen die naakt op bed zich voorbereiden op een intensieve vrijpartij: iedereen blijft filosoferen.
De personages moeten dus een stapje opzij doen voor de echte hoofdpersonen in het boek: grootse ideeën, filosofische overwegingen, intellectuele gedachtewisselingen, wetenschappelijke inzichten. Het boek is daardoor overwegend vertellend, dialogen monden uit in (soms lange) monologen, er zijn lange monologues intérieurs, korte dialogen worden ingebed in stukken verhalende tekst.
De Boodschap
Veel diepe gedachten dus. Heeft het boek een centrale gedachte? In de veelheid van terreinen die Van Dongen beschrijft, was dit voor mij de boodschap die zich opdrong: de mensheid gaat ten onder, maar net als elke soort doet de mens alles om te overleven. Ik denk (het wordt nergens met zoveel woorden gezegd – is dat opzettelijk?) dat de auteur ons wil meegeven dat de ondergang de eigen schuld van de mensheid zelf is, maar tegelijk dat het onontkoombaar is. Zo werkt nu eenmaal evolutie: ontwikkel je, of ga ten onder.
De boodschap zie ik op veel terreinen. Met de dystopische buitenwereld die ten onder is gegaan aan klimaatproblematiek, vervuiling en verwaarlozing. Met de sociale afgrond waarin de mensheid is weggezonken, door verslaving aan de virtuele wereld zijn mensen willoze en initatiefloze en contactloze en lichamelijk ongezonde en geestelijk incapabele individuutjes geworden. Met de ultieme dictatuur die is ontstaan met controle over alle informatie, zelfs zover dat inwoners van de machtsblokken niet eens meer weten van het bestaan van een wereld buiten hun blok. Met de vernietiging van de kennis van geschiedenis waardoor de maatschappij ontworteld is en tot een zwalkende club van individualistische genotszoekers is geworden. Maar vooral door de constatering dat voor overleving van de soort het geen enkel probleem is om 99% van de mensen op te offeren om de nieuwe soort (de ene procent speciaal daarvoor gekweekte supermensen) te laten overleven.
Het is een boodschap die past bij een evolutiebioloog. Evolutie is meedogenloos, amoreel, er is geen ruimte voor ethiek of mededogen – er is alleen de alles vernietigende druk om te overleven (ik zag ook hier een parallel met Ender's Game). Zoals homo sapiens concurrerende mensensoorten heeft opgeofferd voor het eigen overleven, zo zal een nieuwe (mensen?) soort dat doen bij homo sapiens. De evolutiedruk wordt door de ontdekking van alien levensvormen alleen maar groter. Daarmee wordt ook de ondergang van de 'oude' mensensoort alleen maar meer zeker.
Aan het eind van het boek worden de grote verhaallijnen niet afgerond. Er blijven een paar prachtige cliffhangers over en het is duidelijk dat dit boek en de twee vervolgboeken een geïntegreerd geheel vormen.
Mijn conclusie
'Het duizend eilanden experiment' is absoluut een boeiend boek – of beter: het eerste deel van het grotere boek. Niet zozeer door de personages, maar door de ideeën en de wereldbouw en de samenhangende structuur daarin. Ik vond dat een bewonderenswaardige prestatie.
De hoofdrolspeler van het boek is het grote verhaal en dat heeft gevolgen: er is veel uitleg, zowel vertellend als in de tekst en het denken van de personages. Ik vond de uitleg helaas wat te vaak langdradig.
Het boek is vooral aantrekkelijk lectuur voor lezers die ervan houden om met grote ideeën in wijde streken te schilderen en daarbij veel uitgelegd te krijgen. Lezers die daarvan houden, zijn ongetwijfeld nieuwsgierig naar de vervolgdelen van dit ene boek: er liggen nog heel wat grote lijnen te wachten op uitwerking.
4
Reageer op deze recensie
