Kiezen voor het leven

“Tantes” (1924) van de Vlaamse schrijver Cyriel Buysse (1859 – 1932) is een korte roman die zich net als veel van zijn ander proza afspeelt in een fictief dorp dat heel veel op Nevele, het geboortedorp van Buysse, lijkt. De roman is kenmerkend voor het psychologisch-realisme van Buysse dat in de loop der jaren steeds meer de plaats heeft ingenomen van het sober en donker naturalisme uit het begin van zijn schrijverscarrière. Het psychologisch-realisme gecombineerd met de meelevende ironie van Buysse zorgt er voor dat “Tantes” en ander werk van Buysse uit die jaren nog steeds goed te lezen is en kan rekenen op positieve waardering van hedendaagse lezers.

In de roman staan twee generaties binnen een familie centraal. De oudere generatie bestaat uit meneer Dufour en zijn drie zussen; de Tantes (Clemence, Estelle, Victoire) , daar tegenover staan de vier kinderen van meneer Dufour, zijn zoon Max en zijn drie dochters (Clara, Adrienne, Edmée). Het zijn de drie Tantes die de dienst uitmaken in de familie. Deze verzuurde bekrompen katholieke oude vrijsters hebben een vermogen dat zij alleen als erfenis zullen overdragen aan die familieleden die zich gedragen volgens de voorschriften van dit triumviraat. De drie dochters, alle drie nog ongetrouwd en in de huwbare leeftijd, beseffen dat het lastig zo niet onmogelijk voor ze is om een huwelijkspartner te treffen die aan de eisen van de Tantes voldoet. Het gevaar dreigt dat ze later net als de Tantes zullen worden; ongetrouwde verzuurde vrouwen die nooit het leven hebben gekend en ervaren.

Buysse kiest overduidelijk partij voor het leven en tegen de katholieke bekrompenheid en hypocrisie van de Tantes en iedereen die naar hun pijpen danst. Wanneer Adrienne verliefd wordt op de vrijgezelle en goed gefortuneerde herenboer Raymond, spreken de Tantes hier schande van en verbieden enige vorm van contact tussen de twee. Buysse laat de liefde tussen de twee bloeien en wanneer Adrienne psychisch volledig instort door haar innerlijke tweestrijd tussen conformeren aan de Tantes en de liefde, beschrijft hij én goed én vol medeleven het waanzinnig worden en blijven van Adrienne. Het slot van de roman, wanneer ook Clara haar mond open doet tegenover de Tantes is een tikkeltje moralistisch, maar geeft vooral de keuze van Buysse voor het leven heel fraai weer.

Het is vooral de wijze waarop Buysse in filmische scènes dit generatieconflict weergeeft dat “Tantes” zo goed maakt en waardoor het nog altijd hedendaags aandoet en het veel prettiger leest dan de meeste andere psychologisch-realistische werken uit die jaren.