Mooie ellende

Hoeveel thema's kun je in één boek verwerken? De Turkse Elif Shafak weet er wel raad mee in haar recentste boek 10 Minutes and 38 Seconds in This Strange World.
Het boek begint veelbelovend. The End staat er bovenaan de eerste bladzijde. Daar houd ik wel van! We ontmoeten Tequila Leila, een sexwerker, die vermoord in een container ligt te wachten tot ze ontdekt wordt. Meteen wordt ons de merkwaardige titel van dit boek uitgelegd. Volgens dit boek werken de hersens van een overleden persoon nog eventjes door nadat het hart is gestopt met kloppen. Wel 10 minuten en 38 seconden om precies te zijn.
In het eerste deel van het boek volgen we de hersens van Leila die terugkijken op het leven dat Leila geleid heeft. Hier komt meteen die enorme hoeveelheid thema's om de hoek kijken. Want... Leila groeit op in een islamitisch gezin, bestaande uit een man met twee vrouwen. De eerste vrouw lijkt geen kinderen te kunnen krijgen, waardoor vrouw twee ten tonele verschijnt. Na een aantal miskramen komt dan eindelijk Leila ter wereld. De tweede vrouw wordt door haar man gedwongen het kind af te staan aan de eerste vrouw. Het kind mag het zelfs niet weten! Sinds die dag is Auntie, zoals ze genoemd wordt door haar dochter, psychisch nooit meer helemaal dezelfde geweest. Meer kinderen baren blijkt lastig. Leila's vader verdiept zich meer en meer in conservatieve, extremistische vormen van Islam om een wonder te bewerkstelligen. Uiteindelijk wordt Auntie toch weer zwanger en baart een jongetje, een jongetje met het syndroom van Down. Helaas is het jongetje niet sterk en overlijdt hij na een aantal jaar.
Denk je nu, "ach wat een verdrietig verhaal"? Wees niet bang, het wordt nog erger. Leila heeft namelijk ook nog een oom, die regelmatig over de vloer komt en waar het gezin ook mee op vakantie gaat. Tijdens een van deze vakanties bezoekt de oom 's nachts stiekem het bed van de kleine Leila. Het blijft helaas ook niet bij één keer. Wanneer Leila gedwongen wordt te trouwen om haar (seriously!) onzedige gedrag te verhullen gaat ze er vandoor. Ze vertrekt naar Istanbul en rolt regelrecht in de volgende portie ellende. Ze wordt verkocht aan een madame en wordt op den duur een geprezen sexwerker.
Ik kan nog wel even verder gaan over de ellende in Leila's leven, maar dan heb je zelf niets meer te lezen! Laat dit bericht je niet ontmoedigen, want het boek bevat meer dan alleen doffe ellende. In de herinneringen komen ook de vijf goede vrienden van Leila naar voren. Ook hun levensverhalen worden kort verteld. Dit zorgt voor een levendige beschrijving van het leven van mensen aan de rand van de samenleving in Istanbul. In het tweede en derde deel van het boek volgen we de vrienden op hun zoektocht naar het lichaam van Leila en leren we hun eigen persoonlijke manieren van omgaan met verlies kennen.
Dit boek is indringend geschreven. Bij sommige stukken hield ik het bijna niet droog, andere stukken lieten mijn maag zich samenknijpen. Het verhaal is zo hartverscheurend en tegelijkertijd zo ontzettend mooi.
De hoeveelheid ellende vond ik wel iets aan de overdreven kant. Uiteraard, het is mogelijk, maar hoe groot is de kans dat in één gezin kindermisbruik, extremisme, psychische problematiek en het syndroom van down voorkomen? Dat zorgde soms voor een reactie als, "ook dat nog!" en dan niet op een positieve manier.
Om met een positieve noot te eindigen: het boek biedt een mooi kijkje in met name de roerige jaren 70 in Istanbul waar in 1977 de strijd en onderdrukking van de socialisten en communisten tot uiting komt in een ware slachtpartij op International Workers' Day.
Allemaal lezen dus!