Twee plus twee blijft vijf

Sandra Newman (1965) schreef al vijf eerdere romans die veel lof oogstten. Julia is de eerste roman van haar hand die in het Nederlands verscheen, de vertaling is van Rob Kuitenbrouwer en Frank Lekens. In dit boek keren we terug naar de wereld die George Orwell in zijn beroemde verhaal 1984 beschreef. Newman werd gevraagd door de beheerders van Orwells literaire nalatenschap om deze hervertelling te schrijven.

In 1984 is de wereld verdeeld in Oceanië, Eurazië en Oostazië. Oceanië, met als hoofdstad Londen, is voortdurend in oorlog met de twee andere werelddelen. Oceanië is een totalitaire staat met Grote Broer aan de macht. Overal is zijn gezicht te zien en op de teleschermen die in iedere ruimte van ieder gebouw hangen spreekt hij de bevolking dag in dag uit, 24/7, optimistisch en vaderlijk toe. Julia Worthing is een monteur bij het Ministerie van Waarheid in Londen. Op het eerste gezicht is zij een modelburger die in een tehuis voor vrouwen woont, haar werk goed doet en lid is van de Antiseksbond. Ze is een graag geziene persoon. Ondertussen overtreedt ze de regels veelvuldig want zij weet als geen ander hoe dat ongezien moet. Maar dan raakt ze gefixeerd op haar collega Winston Smith en raakt zij de grip op haar zorgvuldig verborgen dubbelleven langzaamaan kwijt.

Julia gaat verder dan 1984. Newman vertelt het verhaal vanuit het perspectief van Julia en de lezer merkt al snel dat zij veel toe te voegen heeft aan hoe Winston Smith uiteindelijk verraden werd aan de Denkpolitie. Naast het al bekende verhaal van Smith krijgen we ook een uitgebreide kijk in het leven van Julia. Zij lijkt een onbezorgde burger maar naarmate het verhaal vordert krijgen we meer zicht op haar twijfels en angsten. Want ook zij weet niet aan de Denkpolitie te ontkomen. En waar ze eerst als een vrolijke bloem het verhaal opent, zo heeft ook zij last van zwaarmoedige gedachten.

‘Ze stelde zich een Partij van de toekomst voor waarin iedereen het gezicht van Grote Broer zou hebben, waarin Grote Broers door Grote Broers werden opgehangen en gemarteld en door Grote Broers naar het front werden gestuurd om daar te sneuvelen.’

De auteur laat niets aan de verbeelding over. Hoe verder we in het verhaal komen hoe gruwelijker het wordt. En door het vrouwelijke perspectief lezen we ook hoe het voor vrouwen is om in een dergelijk regime te moeten (over)leven. Toch knaagt er nog wel iets aan de manier hoe dit boek in de markt gezet is. Op de achterflap wordt het boek een ‘feministische hervertelling’ genoemd. Daar valt echter nog wel wat over te discussiëren. Bij feminisme denk je toch al gauw aan vechten voor seksegelijkheid en vechten tegen seksueel misbruik van vrouwen. Hoofdpersonage Julia neemt het echter zelf niet zo nauw met de seksuele normen en waarden en zij doet ook niet zo veel aan het nog altijd aanwezige machtsmisbruik van mannen ten opzichte van vrouwen. En vechten voor gelijkheid hoeft eigenlijk niet in deze totalitaire staat; man en vrouw zijn al gelijk, zo lijkt het althans. Maar toch is Newman er goed in geslaagd dit al bekende verhaal door te trekken naar de huidige actualiteit. Het is een verhaal dat enorm onder je huid kruipt en goed te lezen is zonder kennis te hebben genomen van het oorspronkelijke boek van Orwell. Aan het einde zal blijken dat twee plus twee nog altijd vijf zal zijn.