Een waagstuk!

Hoe fascinerend: Charles van Wettum voert in Kwantumschuim een psycholoog voor Artificiële Intelligentie op! Doctor Rebecca Zwingli’s beroep alleen al roept een hele wereld op, een toekomst die schrikbarend dichtbij lijkt. En dan te weten dat de genuanceerd neergezette Zwingli niet eens het interessantste personage in het boek is. Ook in Kwantumschuim van de partij: leidinggevende Arthur, een Realpolitiker die toch over een grote dosis ethiek beschikt, en twee mensen die elk op hun manier onzeker zijn en veel bevestiging nodig hebben, David en Terry. En niet te vergeten, Anoka, de AI…
Charles van Wettum gaat meteen diep: al bij aanvang neemt hij de tijd om de soms gecompliceerde relaties tussen deze personages te schetsen. Dat loont. De plotontwikkeling, waarover straks meer, gaat hand in hand met het stelselmatig onthullen van de soms ingewikkelde dynamiek tussen de teamleden. De auteur slaagt erin om zijn personages levensecht neer te zetten. Je kan dat een cliché-uitspraak noemen –mijn oprechte excuses– maar treffender kan ik het niet formuleren. Ik waande me als lezer vaak midden in het team.
Het is des te opvallender dat het boek gelijktijdig inzet op niet gewoon ‘harde SF’, maar keiharde SF. Tot mijn scha en schande ben ik niet bètawetenschappelijk aangelegd; over the finer things van AI, kwantum-streepje-welke-discipine-ook etc. zal je me niet gauw op een rake uitspraak of originele gedachte betrappen. Ken je zwaktes! Wat ervoor zorgt dat ik me laaf aan dit soort boeken. ‘Klopt’ het allemaal? Nou vraag je me wat… De auteur doet het in elk geval kloppen in het plot.
De juxtapositie van menselijke relaties ‘bovengronds’ in Koepel Bergen op Zoom en de ijskoude machtsstrijd van de spelers met andersoortig bewustzijn die ‘ondergronds’, in het kwantumschuim, overleven (leven kan je het moeilijk noemen) zorgt voor bijzondere inzichten. Al gauw zag ik parallellen tussen werelden die niet verschillender kunnen zijn. Een beproefd recept in de literatuur, natuurlijk, dat ook in deze roman zijn vruchten afwerpt. Het wordt nog veel interessanter op het moment dat de bovenwereld naar het diepere niveau afdaalt.
Plot weggeven vind ik altijd zo jammer. Laat me het erop houden dat de mensen misbruikt worden door de entiteiten die al lang in het kwantumschuim huizen. De wetenschappelijke nieuwsgierigheid van de onderzoekers valt ten prooi aan een oorlog tussen partijen met verbeeldingsrijke namen als Herder Vasto (hij is niet de pastor die je jouw parochie wil laten leiden, geloof me vrij) en Midden van Melkweg-Zuid, vertegenwoordigers van verschillende gemeenschappen. Er is ook nog een mysterieuze derde hond in het kegelspel. Daarnaast is entropie is een dingetje in dit boek; het wordt als plotelement zeer gericht ingezet.
Ik verveelde me geen moment tijdens het lezen. Vooral de tragische ontwikkeling van David, die ten onder gaat aan twee verlangens die elke lezer maar al te goed zal herkennen, is adembenemend om te volgen.
De auteur neemt een aantal risico’s met zijn eerste (gepubliceerde) roman. Na een heel aantal sterke korte verhalen, toch zijn handelsmerk, waagt hij de sprong naar het langere werk. Het is meteen een roman van groots opzet geworden: lang, meerdere vertelperspectieven, een vrij abstracte kwantumwereld. Het boek getuigt van een gezonde dosis ambitie, en dat kan ik waarderen. Een waagstuk dus, en dat levert altijd avontuurlijke resultaten op.
Vijf sterren voor durf en métier. Kan het beter? Tja, het kan altijd beter. Deze recensie kan bijvoorbeeld ook beter, grondiger, subtieler –ongetwijfeld, ha! Ik zeg altijd maar: er moet en zal marge zijn voor verbetering. Er kan bijvoorbeeld in Kwantumschuim wat geschaafd worden aan lengte en redactie, hoewel de redactie al duidelijk een stuk hoger ligt dan in de zeer aanbevelenswaardige verhalenbundel Het zal anders. Moet je dan vijf sterren geven? Ik vind van wel, want de sprong die Charles hier maakt als auteur is machtig. We hebben te maken met een productieve auteur die iets origineels te vertellen heeft, en op zoek gaat naar een voor hem nieuwe vertelvorm. Dat koester ik. Op naar de volgende roman, zou ik zeggen.