Laatste roman van Walter Kempowski is een meesterwerk

De recent in het Nederlands vertaalde laatste roman van Walter Kempwoski (29-4-1929 - 5-10-2007) is in mijn ogen zijn absolute meesterwerk.
Ik moet bekennen dat ik al lang fan ben van deze Duitse schrijver, die als hoofdthema heeft dat het Duitse volk ook slachtoffer was van WO II.
In de jaren 70 werd een TV mini-serie uitgezonden met als titel Tadellöser & Wolff. Deze serie bleek gebaseerd op de autobiografische roman van Walter Kempowski met dezelfde titel. In 1974 in het Nederlands vertaald onder de titel 'We hebben 't niet geweten'.
Sedert het zien van de Tv-serie en het lezen van dat boek heb ik alles wat ik van Kempowski tegen kwam gelezen. Uiteindelijk is dat niet heel veel, want zijn meeste romans zijn helaas niet vertaald. Wel is het laatste deel van zijn magnum opus onder de titel 'Zwanenzang 1945' niet heel lang geleden uitgebracht, maar daar heb ik me (nog) niet aan gewaagd, omdat dit een verzameling van brieven en dagboekfragmenten betreft van Duitsers van alle rangen en standen uit de 20e eeuw. Kempowski heeft die fragmenten geredigeerd en samengevoegd tot een geheel. Ongetwijfeld heel interessant, maar ik heb een voorkeur voor fictie.
Zijn laatste roman, 'Alles umsonst, gepubliceerd in 2007, en nu in het Nederlands vertaald onder de titel 'Alles voor niets' heeft als onderwerp opnieuw het lijden van een Duitse familie als gevolg van de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog.
In dit geval gaat het om de bezitters van het in Oost-Pruisen gelegen landgoed Georgenhof, de familie Von Globig. In een heel luchtige, bijna vrolijke stijl beschrijft Kempowski het keven op het landgoed, waar het leven relatief eenvoudig doorgaat ondanks het naderende einde van het derde rijk.
In de eerste hoofdstukken beschrijft Walter Kempowski dat leven door beschrijvingen van bezoekers en bewoners, bijna ongemerkt kom je er achter dat het allemaal toch niet zo eenvoudig is allemaal voor de bewoners van het landgoed en de afwezige (militaire dienst) heer des huizes.
De gestage stroom van bezoekers, veelal vluchtelingen op reis naar het westen, voor de oprukkende Russen uit, maken allemaal gebruik (misbruik?) van de traditionele gastvrijheid. In de recente tijd is er ook in het gezin veel narigheid geweest, waaronder een aan roodvonk overleden dochtertje. Er is sprake van relatieproblemen tussen de echtgenoten, maar alles wordt luchtig en terloops aangestipt.
De vrouw des huizes laat zich door de lokale dominee, overhalen om één nacht onderdak te verlenen aan een Joodse vluchteling. Dit op een moment waarop de Russen al heel dichtbij zijn en de familie eigenlijk al op de vlucht zou moeten zijn.
Als de vluchteling de volgende nacht vertrekt, weer op weg naar de dominee die hem verder zou moeten helpen, wordt hij opgepakt. Het gevolg is dat de vrouw des huizes wordt gearresteerd. De rest van de familie vlucht alsnog, met bijna allen loopt het slecht af.

In het verhaal is een grote rol weggelegd voor de 12-jarige zoon, Peter, van het gezin. Deze Peter is qua karakter gebaseerd op de jonge Walter Kempowski, zonder dat het hier een autobiografische roman betreft. Peter doet niet mee aan de activiteiten van de Hitlerjugend door een handig terugkerende keelaandoening, in zijn jeugd was Kempowski ook geen enthousiast lid van deze beweging en onttrok hij zich ook zo vaak mogelijk aan de verplichte activiteiten.
Uiteindelijk is Peter de enig overlevende van alle vluchters van het landgoed, voornamelijk door toedoen van de gehate buurtnazi.

Het verhaal is eenvoudig en zelfs al vaker verteld. Dit boek geeft door de laconieke schrijfwijze en het vermijden van iedere vorm van emotie een heel nieuwe dimensie aan het lijden van deze mensen. Door de schrijfwijze laat het boek zich ook heel makkelijk lezen, ondanks het zware onderwerp.
Ik was er in ieder geval even stil van toen ik het uit had, maar wel heel blij dat ik het gelezen heb. Ten zeerste aanbevolen.

Hopelijk besluit uitgeverij Thomas Rap om alsnog meer werk van Kempowski in het Nederlands uit te brengen. Afgezien van deze roman is al het eerder vertaalde werk alleen nog antiquarisch te vinden, dus materiaal is er genoeg!