In vogelvlucht

Carmen Korn (1952) is een Duitse schrijfster en journaliste, die na haar jeugd naar Hamburg verhuisde. Ze werkte aanvankelijk voor verschillende Duitse tijdschriften en schrijft sinds 1989 boeken en korte verhalen. Ze heeft inmiddels een groot en breed oeuvre opgebouwd, van misdaadromans en kinderboeken tot gewone romans, waaronder dit eerste deel van een trilogie, Dochters van een nieuwe tijd. Het boek is vertaald door Olga Groenewoud.

Centraal in de roman staan twee vriendinnen, Henny en Käthe, twee buurmeisjes die in Hamburg op hun negentiende een opleiding tot vroedvrouw bij een geboortekliniek gaan volgen. Ze ontmoeten daar twee doctoren, Kurt en Theo. Daarna ontmoeten ze onderwijzeres Lena en haar partner, en de rijke maar niet heel gelukkige Ida, getrouwd met een bankier. Zo worden hun levens met elkaar verweven. Deze hoofdrolspelers en hun partners volgen we in de roerige jaren die volgen op de Eerste Wereldoorlog, die bij ieder van hen wonden heeft achtergelaten, tot 1948. Dan is de Tweede Wereldoorlog voorbij, maar zijn de gevolgen nog altijd voelbaar.

In het eerste hoofdstuk wordt iedereen meteen geïntroduceerd waarbij de lezer met een plons in het diepe belandt. De lezer wordt alleen geholpen door een kort overzicht van de belangrijkste personages aan het begin van het boek. Het verhaal wordt chronologisch verteld, in hoofdstukken die in een bepaalde maand zijn gesitueerd. Omdat er met zevenmijlslaarzen door de tijd wordt gegaan, en ook levensbepalende gebeurtenissen van de personages vaak slechts worden aangestipt, blijft het verhaal wat aan de oppervlakte. Je leest wat er allemaal gebeurt, maar er is weinig aandacht en tijd om te beschrijven hoe de personages verwerken wat hen overkomt. Ze blijven daarom op enige afstand.

Aandacht is er wel in overvloed voor de stad Hamburg. Heel precies wordt beschreven waar een scene zich afspeelt en hoe naar een bepaalde plek wordt gelopen. Omdat aan de vermelding van straten verder weinig wordt toegevoegd, gaat het daardoor desondanks niet leven, tenzij je Hamburg kent.

De schrijfster heeft de Duitse geschiedenis, en in het bijzonder die van Hamburg, willen laten leven. Dat lukt heel aardig. Er is aandacht voor bijvoorbeeld de economische situatie in Duitsland (schulden en inflatie), de opkomst en ondergang van het nationaal socialisme, de Kristallnacht, de bombardementen op Hamburg, het concentratiekamp bij de stad en de gevechten aan het front. Daarnaast worden maatschappelijke thema’s en regels uit die tijd aangestipt. Zo mocht een lerares niet trouwen in de jaren twintig en werden joden steeds meer gediscrimineerd en bedreigd. Joodse artsen mochten hun vak niet meer uitoefenen en een huwelijk met een niet-jood kon joden een zekere bescherming bieden. Denk voor maatschappelijke context verder aan het verstandshuwelijk, de opkomst van de anticonceptie, illegale abortus, homoseksualiteit, honger, ongehuwd zwanger, verklikkers, de positie van communisten en vechten voor Duitsland, maar ook desertie uit het leger.

Korn heeft een roman geschreven waarin ze het leven in Hamburg van 1919 tot 1948 schildert aan de hand van de levens van veel hoofdpersonen. Het leest vlot. Door de grote sprongen in de tijd, het grote aantal gebeurtenissen en personages blijft het helaas allemaal wat vluchtig.