Omhoog kijken en vertrouwen op de nachthemel

'Wat nou, ‘ik-ga-dat-boek-niet-schrijven’?! Natuurlijk ga jij dat boek schrijven! Elke schrijver schrijft over zijn jeugd, dus jij ook. Wat zullen we nou beleven?! Aan de slag!'

Volgens Bart Chabot sprak Ronald Giphart deze woorden als aanmoediging om het boek Mijn vaders hand te schrijven. Een boek waarin Chabot de confrontatie aangaat. Meer dan 400 pagina's besteedt de auteur aan zijn jeugd. Zijn vader heeft hem met harde hand opgevoed, terwijl zijn moeder toekeek en het liet gebeuren. Dagelijks kreeg de jonge Chabot te horen dat hij beter niet geboren had kunnen worden, dat de wereld zonder hem beter af was geweest en dat hij alleen maar kon eindigen in de goot. Jarenlang was er geen contact tussen hem en zijn ouders. Zijn vader stierf zonder dat ze elkaar weer gesproken hebben; het contact met zijn moeder werd op haar sterfbed 'hersteld'. 

Wie verwacht een verschrikkelijk naargeestig boek te gaan lezen, kan gerust zijn: Chabot weet zelfs de gruwelijkste herinneringen op een cynische, ironische en nuchtere manier te vertellen, waardoor je af en toe een lachje niet kunt onderdrukken. Hij spaart zijn ouders nergens en ook zijn zusje komt er lang niet altijd positief vanaf, al vormt hij ook van tijd tot tijd een bondje met haar. Beiden blijken ze hun hoop te vestigen op een dodelijk ongeluk, waarbij hun ouders zouden komen te overlijden. Het gebeurt niet, ondanks het schietgebed.   De structuur van het boek is eenvoudig en overzichtelijk. Vanuit het ziekenhuis – waar de auteur is opgenomen – kijkt hij terug op zijn jeugd. Heden en verleden wisselen elkaar af en dat zorgt voor een beetje spanning. Goed gedoseerde (maar lang niet altijd originele) beeldspraak zorgt ervoor dat er, naast de schrijfstijl, voldoende reden is om door te lezen.

Schrijnend is het moment waarop Chabot (hij is dan negen) twee weken lang totaal genegeerd wordt door het gezin. Hij mag niet aan tafel eten, hij mag zich zelfs niet vertonen als de overige gezinsleden thuis zijn. Eenzame afzondering op zijn kamer. En daarbij de boodschap van zijn vader dat er niets van hem deugt, dat hij voor galg en rad opgroeit, een schande voor de familie is en dat hij zijn zoon niet is.

'Ik huilde niet. De afgelopen jaren had ik zo vaak in het verborgene gehuild dat er geen water en zout over was.'

Indringend, persoonlijk en aangrijpend, maar halverwege het boek weet je het allemaal wel. Het blijft onduidelijk wat Chabot wil bereiken met dit boek, waarin hij de vuile was overdadig buiten hangt. De auteur geeft zelf aan dat hij probeert weg te blijven van de duistere kant van zijn bestaan:

'Die had ik zo goed verborgen dat-ie ook voor mezelf onvindbaar was geworden. (…) Maar ik probeer er ook van weg te blijven, omdat je er zo weinig aan hebt. Naar voren, ik kan het iedereen aanraden. Kijk naar de horizon voor je, niet naar de ravijnen achter je.' Volkskrant Magazine, 1-2-20202 

In die zin is het dus geen verwerkingsboek. Er wordt juist naar die ravijnen teruggekeken, ook al weet de auteur dat het hem niets gaat opleveren. Volgens Chabot is hij geen man van rancune, maar het is lastig om het boek niet te zien als een soort afrekening met zijn ouders en andere personen (ook al zijn die volgens de disclaimer louter fictief). Daarvoor is het boek te gedetailleerd. Natuurlijk heeft Chabot alle recht om over zijn jeugd te schrijven, maar het is de vraag of er op deze manier een heel boek aan gewijd had moeten worden.

Zo beschouwd resteert eigenlijk alleen het commerciële motief: Chabot kwam graag en veel op televisie, waardoor zijn talent als schrijver in de schaduw kwam te staan en hij uit het literaire milieu verdween. Met Mijn vaders hand proberen hij en zijn uitgeverij dit goed te maken. In de week waarin Mijn vaders hand verscheen, draaide de promotiecampagne op volle toeren. Shownieuws, een lang interview in het Volkskrant Magazine, promotie op social media: de lezer kon bijna niet om Chabot heen. Wat verkoopcijfers betreft zal het best lukken, aangezien dit soort schrijnende en aangrijpende verhalen meestal goed verkoopt.

Het valt echter te betwijfelen of dit boek Chabot weer terugbrengt in het literaire milieu. Daarvoor is Mijn vaders hand te simpel, te laagdrempelig en dus te veel gericht op de omzetcijfers. Het boek laat het talent van Chabot onvoldoende zien en dat is jammer.