Doseren is een kunst

Stephan Enter, bekend van onder andere de romans Grip en Compassie, debuteerde in 1999 met de verhalenbundel Winterhanden en werd direct genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs in 2000. Diverse romans van zijn hand verschenen op de shortlist van verschillende literaire prijzen. Met Grip (2011) won hij de Gouden Boekenuil Lezersjury prijs en de F. Bordewijk-prijs. In 2012 werd de C.C.S. Crone prijs aan Enter toegekend voor zijn oeuvre. Het is dan ook voorstelbaar dat de verwachtingen met betrekking tot zijn zesde roman, Pastorale, hooggespannen zijn.

Vanaf het begin van de roman zijn in de verhaallijnen van broer en zus, Oscar en Louise, duidelijke parallellen en tegenstellingen te vinden. Oscar bekijkt vanachter het raam op school verlangend naar buiten met de wens de wereld te gaan ontdekken. Louise kijkt op het zelfde moment vanuit het treinraam, komend vanuit de grote stad, met enige weemoed maar vooral rancune naar haar geboortedorp. Een lome zomer in de jaren tachtig strekt zich voor hen uit. De zomer waarin Oscar de liefde maar ook zijn identiteit en die van anderen gaat ontdekken en zich los worstelt van zijn jeugd. Louise stoeit met haar identiteit en wil zich definitief aan de ingesleten rituelen van het geloof onttrekken. Pastorale is een dubbele ontwikkelingsroman waarbij de verhaallijnen van Oscar en Louise enerzijds om elkaar heen meanderen maar ook met momenten hetzelfde spoor vormen.



De auteur heeft een beheerste manier van schrijven met een mooie afwisseling van fijne natuurbeschrijvingen en mooie, goed gevonden en ongekunstelde metaforen. De personages, hoewel vaak bijzonder en soms zelfs excentriek, zijn geloofwaardig beschreven. Een ouderling, die gevoelig is voor een afgezaagde omschrijving in een roman, wordt door de mooie uiteenzetting van zijn doen en laten, overtuigend in beeld gebracht. Zelfs de vlieg die net als Oscar gevangen zit achter glas in het schoollokaal wordt al zijn kleurenpracht en bewegingen levensecht. De omgeving wordt zo beeldend omschreven dat je de warmte van de zon maar ook de insecten op je huid voelt. Je ruikt de specerijen uit de voorgeschotelde maaltijd en hoort huiselijke geluiden door de openstaande deuren in die warme zomer. Stephan Enter verstaat de kunst van het doseren. De verhaallijnen zijn goed op elkaar afgestemd, de zinnen hebben de juiste lengte en de metaforen worden afgepast ingezet. De verschillende thema’s worden door de auteur mooi op een lijn gezet. Enter plaatst religie en de Molukse gemeenschap naast naastenliefde en laat twee adolescenten door schade en schande, stap voor stap, ontdekken wat ze aan normen en waarden willen vasthouden voor de toekomst.

Pastorale lijkt op het eerste oog op alweer een roman waarin een auteur het dwingende van een gereformeerde jeugd van zich af moet schudden maar blijkt een mooie roman te zijn met een creatieve insteek die het benauwende gevoel dat religie kan geven combineert met de ontreddering van Molukkers die gedwongen werden om in deze benauwende samenleving hun kinderen groot te brengen. De auteur geeft de van haar geloof gevallen Louise een stem maar maakt daarnaast voldoende ruimte voor tegengas van de gelovigen. Zoals hij gelukkig ook de lezer voldoende ruimte geeft om zelf een standpunt in te nemen. Stephan Enter maakt de hooggespannen verwachtingen meer dan waar.