Veelbelovend, ... zware ontgoocheling.

Mazen Maarouf (1978), zoon van Palestijnse vluchtelingen, is naast zijn journalistieke loopbaan ook een succesvol auteur. Hij heeft gedichten- en verhalenbundels uitgebracht. ‘Grappen voor de schutters’, 15 verhalen, prijkte trots op de longlist van de Man Booker International Prize 2019 en hij was de laureaat van de prestigieuze Al-Mutaqa Prijs (al moet ik toegeven dat ik daar nog nooit van gehoord heb).
“De absurdische oorlogsverhalen zijn even grappig als verontrustend en ze balanceren op de grens van realiteit en fantasie. De dood is altijd aanwezig, maar ook de kunst om van het leven een grap te maken.”
Deze beschrijving op de achterflap schept hoge verwachtingen, ...

Oorlogsgebied is per definitie niet de meest aangename plek om te vertoeven. Dat probeert de auteur in deze bundel aan zijn lezers duidelijk te maken.
Het titelverhaal (10 hoofdstukjes) schept verwachtingen: het absurde-humoristische, vooral zwarte humor, is hier zeer herkenbaar en als lezer word je onmiddellijk geconfronteerd met de onrealistische sfeer van een oorlog.
“Op school wedijverden de kinderen altijd met sterke verhalen over hoe vaak ze door hun vader werden geslagen.../...In oorlogstijd was macht altijd het belangrijkste onderwerp voor ons.” blz.12
In de 14 volgende, vrij korte, verhalen glijdt de schrijver weg in een ongrijpbare absurditeit waarin humor vaak ver zoek is.
“Uiteindelijk had de koe de vier voetballen opgegeten.../...Ik probeerde andere dingen: gebroken servies, oud fruit, beschimmeld brood, schoenveters, de gesp van een schooltas, een sleutelhanger, alles, behalve foto’s en cassettes. De koe at het zonder morren op.” blz.84

Het is niet de bedoeling om hier de schrijfstijl van Maarouf (om in de oorlogssfeer te blijven) met de grond gelijk te maken. Het is en blijft moeilijk om onder de huid van een auteur te kruipen. De auteur gebruikt absurditeit (een stijlfiguur aanleunend bij humor, zwarte humor) tot in het extreme absurde. Het absurde gebruik van absurditeit is groter dan de absurde gebeurtenissen zelf. Daardoor worden de verhalen zo ongeloofwaardig en irreëel dat de betekenis ervan erg onduidelijk is en de symboliek achter de verhalen vrijwel niet te ontrafelen is. Het is dan ook zeer onduidelijk wat de bedoeling is geweest van die ene zin op de achterflap: “..., maar ook de kunst om van het leven een grap te maken.”
De opeenstapeling van totaal onduidelijke toestanden, zelfs na het herlezen, doet een afkeer voor het boek ontstaan: het wordt lastig om nog enige vorm van interesse bij jezelf als lezer op te wekken en enige moeite te doen om uit te diepen waar Maarouf met zijn verhalen en met zijn lezers naar toe wil. Wat moet een lezer zich toch voorstellen van de verering van een bloedklonter in een aquarium, een koe die in een tank kruipt en een loper met één been die uitrust op het been dat hij niet meer heeft, ...?

De schrijver verliest de binding met zijn lezer en dat kan toch niet de bedoeling zijn. Wat zich zo hoopvol aankondigde is volledig de mist ingegaan en dat is jammer. Staan wij als Westerling te ver af af de situatie en de gedachtengang achter de onophoudelijke conflicten in het Midden-Oosten? Kunnen wij ons niet verplaatsen in de levenssituatie van deze andere cultuur? Leven wij misschien teveel binnen onze eigen cocon en op ons eigen Westerse eilandje en zijn wij ongevoelig geworden voor conflictsituaties die onze twintigste eeuw te verwerken had?
Het zijn maar wat losse hersenspinsels die misschien een verklaring kunnen bergen voor dit teleurstellend boek. De waarde van een nominatie op de longlist voor een Internationale prijs is in vraag te stellen, maar misschien toch te verklaren door de losse ideëen die hierboven samengevat zijn.