Horizon in beweging

Bernke Klein Zandvoort (1987) houdt in een VPRO-interview haar eerste dichtbundel vast en vertelt dat deze een centimeter breder is geworden dan gepland. Ze schrijft namelijk lange zinnen, die niet afgebroken mogen worden. Haar gedichten hebben de ruimte gekregen.

Ruimte is een belangrijk kenmerk voor Uitzicht is een afstand die zich omkeert. Zelf heeft Klein Zandvoort ook de ruimte genomen. Na het volgen van de richting Beeld & Taal aan de Gerrit Rietveld Academie vertrok ze naar Londen, waar ze een jaar lang schreef. Haar gedichten voeren je door die drukke Londense straten, de kermis over, naar de haven, tegen de bergwand op, een tuin in, een kamer binnen.

Virginia Woolf
De gedichten in deze bundel dragen geen titel. De inhoudsopgave toont de eerste zin van elk gedicht met daarachter het paginanummer:

rijen sportschoenen drijven de dag aan 11
het water in gelopen over een schommelige pier 16
er zijn heel veel dingen die je niet kan aanraken 27

Het zijn vrije verzen, die voortbewegen als een stream of consciousness. Het motto van Virgina Woolf uit To the Lighthouse is hier volkomen op zijn plek. Dat geldt ook voor de titel van de bundel. Het is een zin uit het gedicht ‘uitzicht is een afstand die zich omkeert’. Een moeilijke titel die ietwat afschrikt en pretentieus overkomt. Betekenis blijft op afstand. Gedurende het lezen wordt echter langzaam duidelijk hoe goed de titel is verweven met de thematiek. Geen valse pretenties te bekennen.

Observaties
In de eerste gedichten openbaart Klein Zandvoort zich als een ziener, een observator. Maar niet van het bekende soort;

een linie bosrand in de verte gaat met mijn stappen op en neer

Uitzicht en afstand komen hier samen. Met als middelpunt de ‘ik’ die de bosrand doet bewegen. Zoals we verderop lezen: ‘volgens mijn tante is de horizon maakbaar’. Klein Zandvoort maakt voor ons de horizon. Deze is voortdurend in beweging, wordt soms bijna tastbaar en is altijd vergezeld door geluiden:

in een stilte die pas stil werd toen de klokken gingen luiden
zigzaggen klanken tussen glaswanden en daken
tot het kluwen kantoren volmaakt is ingepakt

Klein Zandvoort plukt beelden uit de ruimte, vouwt haar eigen werkelijkheid eromheen, weet hier woorden aan te geven, en plaatst ze voor ons terug. Op deze manier toont ze ons de wereld zoals we hem nog nooit hebben gezien. Kijk naar deze pad;

een dikke pad is naast zijn binnenste gaan liggen
in het donker onder de heg

Gevoel
Het blijft niet alleen bij ruimtelijke observaties. Klein Zandvoort laat zich op gezette tijden ook vanbinnen zien. In het gedicht ‘augustus was overrijp en ik had mijn bedenkingen’ roept ze een uiterst beklemmend gevoel op. Ze toont de depressie van een vriend in ‘alles is een café’;

een waaier van verdedigingstechnieken
martial arts tegen het zwarte gat

Heimwee spreekt uit de zinnen ‘snakte ze naar iemand om de helft van haar zilveren hart te geven’. De dichter legt afstanden tussen mensen bloot, die ze al dan niet zelf heeft gecreëerd.
Bernke Klein Zandvoort doet heel veel in haar debuut. Ze begrijpt als geen ander de relatie tussen beeld en taal en geeft haar vernieuwde energie. Energie die doet hopen op een vervolg. Tot die tijd zijn er haar English hours en dit debuut dat bij elke lezing laat zien hoe je kijken kunt.

Bernke Klein Zandvoort, Uitzicht is een afstand die zich omkeert
paperback, 40 blz, € 17,95
Querido, ISBN 978 90 214 4662 2