Liefdevol portert van moeder en zoon

Maarten ’t Hart
Magdalena

Zelfs als je niet zou weten wie de auteur van dit boek is zou je het na een paar regels en zeker na een paar bladzijden zeker weten: dit is Maarten ’t Hart. Je hebt zijn vorige boeken gelezen, je hebt hem zo vaak op de televisie gezien en op de radio gehoord dat je zijn stijl en taal herkent. Zijn woordgebruik (af en toe beetje Oudtestamentisch, zal wel komen door het veelvuldig contact met Schrift) is kenmerkend, zijn stem met het daarbij behorend vriendelijke gezicht herkenbaar uit duizenden. Al lezend heb je het gevoel dat hij zelf je het boek voorleest.
Maarten ’t Hart vertelt in dit boek over zijn relatie met z’n moeder, weliswaar in retrospectief. Hij heeft het pas geschreven na haar dood, op haar verzoek: “Na mijn dood kun je over me schrijven wat je wilt, maar spaar me zo lang ik leef”. Dat heeft hij gerespecteerd. Daarmee heeft hij in ieder geval voorkomen dat de rechter er aan te pas moest komen, zoals Emma Curvers overkwam na het schrijven van haar debuutroman “Iedereen kan schilderen”, omdat haar vader zich gegriefd voelde door haar uitspraken en daarom eiste dat het boek uit de handel zou worden genomen.
Na een aanloopje uit de familiegeschiedenissen van zijn ouders beschrijft Maarten ’t Hart zijn relatie met zijn moeder vanaf zijn vroegste kinderjaren tot aan haar dood en begrafenis. Pregnant aanwezig daarin zijn de telkens terugkerende discussies met zijn moeder over het (gereformeerde) geloof. Ronduit hilarisch zijn zijn berekeningen en bewijzen dat de Ark van Noach nooit bestaan kan hebben, net zomin als er ooit een Hemelvaart van “de Here” kan hebben plaats gevonden.
Maarten had heel wat te verrekenen met zijn moeder maar het werd geen afrekening. Integendeel, het is een prachtig en liefdevol portret van moeder en zoon, met de voor hem kenmerkende humor, ironie en af en toe wat vilein. Tegelijkertijd is het een schets van de sociaal-culturele-religieuze situatie op het Zuid-Hollandse platteland westelijk van Rotterdam in de tweede helft van de vorige eeuw, gedomineerd door een dwingende godsdienst en de wind (voor Maarten ’t Hart vaak tegenwind als hij op zijn fiets op bezoek ging bij zijn moeder).
Het kost soms moeite om in het verhaal van Maarten en zijn moeder te blijven. De beschreven situaties leiden vaak tot de vraag hoe dat in je eigen situatie was, soms ronduit confronterend. Als Maarten schrijft: “Vreemd dat het een mens, althans mij, zo hindert dat ik ontsproten ben aan een verbintenis tussen twee mensen, die zo overduidelijk om een andere reden dan diepe liefde met elkaar gehuwd zijn.” dan ontkom je als lezer nauwelijks aan de vraag hoe dat was met je eigen vader en moeder.
Het laatste hoofdstuk (de uitvaartdienst en de begrafenis van zijn moeder) gebruikt Maarten om nog eens duidelijk af te rekenen met de “lariekoek” van het geloof. De AG (=Apostolische Geloofsbelijdenis) fileert hij woord voor woord: “dat bizarre, hopeloze, zwaar overschatte, belabberde onzingebed”.
Een boek dat na het lezen van de laatste regels nog een tijdje blijft rondzingen in je hoofd.

Mathieu Geurts.