Een wervelende geschiedenis

Lezen is dromen met je ogen open. De Spaanse schrijver en advocaat Ildefonso Falcones (1959) heeft dat principe overduidelijk begrepen. Zijn betoverende en populaire debuutroman De kathedraal van de zee speelt zich af in het middeleeuwse Barcelona. Ook in zijn nieuwste en opnieuw behoorlijk lijvige werk De schilder van Barcelona (vertaald door Joke Mayer en Fennie Steenhuis) schrijft Falcones over deze stad, maar deze keer speelt het boek zich af in de beginjaren van de twintigste eeuw. Het genre van de historische roman is duidelijk favoriet bij de auteur. Net als in zijn vorige romans weet hij zijn lezers te boeien met een mix van geschiedkundige elementen en boeiende hoofdpersonen, die je leert kennen als levensechte personages.

Dalmau Sala is de hoofdpersoon in deze roman. Hij komt uit een arm milieu, maar zijn creatieve talenten zijn opgevallen bij de rijke Don Manuel Bello, die hem onder zijn hoede neemt en laat werken in zijn keramiekfabriek, waar gretig gebruik gemaakt wordt van Dalmau's talenten. Wanneer hij ook gaat schilderen en tekenen krijgt hij steeds meer opdrachten van de gegoede burgerij. Daarmee raakt hij in een lastige positie; zijn vader is ooit overleden omdat hij actief was in de arbeidersstrijd en ook zijn moeder, zijn zus en zijn verloofde Emma betuigen hartstochtelijk hun steun aan de anarchistische beweging. Het levert verhaallijnen op die bol staan van de keuzes, van loyaliteitsconflicten en van schuldgevoelens. Rode draad in het boek zijn de verhaallijnen van Dalmau en Emma, die elkaar op een gegeven moment uit het oog verliezen, maar die je als lezer allebei op de voet kunt blijven volgen. Het is de grote vraag of zij weer herenigd zullen worden en ten koste van wie of van wat dat zou kunnen gebeuren.

De Catalaanse sentimenten over het zich willen afscheiden van Spanje worden door deze roman veel duidelijker. De stad blijkt al jaren het toneel van veel onrust. De Barcelonezen horen bij verschillende groepen van republikeinen, anarchisten, katholieken of conservatieve bourgeois. Deze groepen bestrijden elkaar onderling regelmatig en zijn meer dan actiebereid.

'In Barcelona waren de arbeidersrevoltes nauw verbonden met vrouwen en kinderen. Het kwam vaak voor dat zij hun mannen zeiden om in de luwte te blijven bij het voeren van gewelddadige acties. "Tegen ons durven ze niet op te treden, en wij krijgen de zaak wel plat," was hun argument.'

Falcones weet alle verschillende stromingen zo in kaart te brengen dat je als lezer de standpunten van iedere partij ook begrijpt. De gegoede burgerij wil pronken met de schoonheid van kunstenaars als Domènech en Gaudí, de katholieke kerk probeert zieltjes te winnen via onderwijs aan de allerarmsten, de anarchisten verzetten zich tegen de in hun ogen indoctrinatie van hun mensen door de kerk, arbeiders strijden voor een achturige werkdag en vrouwen zijn het beu om een gebruiksvoorwerp van mannen te zijn. De armoede onder het grootste deel van de bevolking is schrijnend, er is een enorme hoeveelheid ouderloze straatkinderen. Het gebruik van morfine is een verschijnsel dat in het Barcelona van het begin van de vorige eeuw bijzonder vaak voorkomt; het middel is eenvoudig te verkrijgen bij de drogist. Artsen blijken heroïne voor te schrijven als een middel om van een morfineverslaving af te komen…

De schilder van Barcelona vormt allereerst een prachtig tijdsbeeld van een stad die al eeuwenlang in grote beroering is, waarbij allerlei interessante weetjes en feiten de revue passeren. Net op het moment dat je de geschiedenisles beu zou kunnen worden, schakelt Falcones doorgaans precies op tijd weer terug naar de wervelende verhaallijn van Dalmau en Emma, waardoor er een fijne balans ontstaat tussen fictie en feiten. In een tijd waarin reizen lastig is, kun je door het lezen van De schilder van Barcelona toch het gevoel krijgen dat je niet alleen een stedentrip hebt gemaakt, maar ook een tijdreis.