De verliezende soldaat!

Dezer dagen las ik het boek ‘De vergeten soldaat uit’ van Guy Sajer zoon van een Franse vader en Duitse moeder die in 1942 nog geen zestien jaar oud opgegroeid in de Elzas maar zo onder de indruk is van het Duitse militaire systeem, hun geliktheid, hun ‘ordnung’ besluit om dienst te nemen in de ‘Wehrmacht’. Frans sprekend, nauwelijks Duist kennend ondergaat hij de harde disciplinerende opleiding tot frontsoldaat aan het koude, zeer koude tot min dertig graden vriezend, Oostfront.
Kun je sympathie voelen voor of met een oostfrontsoldaat of sowieso met een Duitse soldaat? Hij stelde zich in dienst van een moorddadig systeem, had hij dit kunnen, moeten weten? Een prachtige uniform en elke dag iets nieuws, hoe mooi is het niet? Het oostfront volgt samen met de eerste lijken, Duitsers, die door de eigen soldaten opgestapeld worden om zich tegen de moordende kou te beschermen, afstervende vingers, tenen en arm- en beenamputaties door de vele kogelwonden, gezaag, gekerm, geschreeuw hij wil de lezer “zo intens mogelijk het gegil uit het slachthuis laten horen”… “te veel mensen maken kennis met de oorlog zonder er persoonlijk last van te hebben gehad”. Drie veldtochten naar het Oosten, drie aftochten vol ontberingen en immer daar achter die vermaledijde ‘Feldgendarmerie’ die je weerom stuurt naar een nieuw regiment. Loopgraven worden te pletter gereden door de Russische tanks met de soldaten er in die daarin verzwolgen worden, stukjes van de aarde worden “Vluchten of de dood, ja, de dood, snel, snel, heel snel … vechten, vechten uit angst, voor de angst”. Onderlinge vriendschap die door willen leven nieuwe energie geeft. “Maar op een nacht sturen de Russen een golf opgeofferde Mongolen om onze stellingen te bestormen. Ze zijn bedoeld om het terrein te ontmijnen door er overheen te lopen. De russen sparen liever hun tanks en offeren mensen, waar geen gebrek aan is”. Sajer neemt je mee het slagveld op en geeft een openblik in de binnenwereld van de frontsoldaat en hoe hij de situatie op vele momenten ervaart “De volgzame, op sterven na dode ‘Wehrmacht’, die zelfs op de rand van het graf vasthield aan een professionele aanpak, liet soldaten op de geplande tijd opstaan en leidde ze gedisciplineerd naar het veld van eer. De regels schreven niet voor dat soldaten die geen eten hadden gekregen zich konden onttrekken aan bepaalde beproevingen”. Na de aftochten bij Belgorod en Dnjepr volgt Memel, de derde, een bijna niet te beschrijven ellende die hallucinerend van alles verlaten eindigt de zee inlopend bij een boot en hij komt via omzwervingen in Mannheim als gevangen aan waar hij snel wordt vrijgelaten daar zijn vader Fransman is ondertussen ontdekken, te weten komen, het westen ooit het ideale land is niets meer van over, alles ligt in puin, ongelofelijke ellende overal, hij die zo overtuigd was, nog steeds, die vreselijke ellende was daar niet hier. Alles verloren waar hij zo voor gestreden had, in geloofd had. De verliezende soldaat, een Duitser, een Nazi! Kun je, mag je met hem meeleven, mag je hem proberen te verstaan, te begrijpen? Zijn ellende zo indrukwekkend beschreven, de zinloosheid, hoe Hitler en ook Stalin mensen, jongen mensen, zeer jonge mensen opgeofferd hebben ten behoeve van zichzelf, hun wanen, het slachten vertelt van binnenuit, hij knapte het karwei op, keek er naar uit, voelde zich er toe aangetrokken en somde stilletjes voor zichzelf de namen van zijn dode kameraden die op de dagen van de herdenking van de bevrijding niet bewierookt worden.
De reis naar huis, zijn moeder die hem niet meer herkent, iedereen denkt hij is dood. De schrijver had de naam van zijn moeder aangenomen maar na de oorlog gaat hij verder onder die van zijn vader Mouninoux.