Lezersrecensie
Wachten op regen, hopen op verlossing
Met Als de dag breekt presenteert Lars de Brabander zijn derde historische roman. Wie een klassiek historisch relaas verwacht, komt echter voor een verrassing te staan. De geschiedenis sluimert op de achtergrond, maar de menselijke ervaring staat centraal. De Brabander vertelt een verhaal over liefde, verlies, slavernij, macht en onmacht, conflicten en veerkracht – met een literaire gelaagdheid die pas langzaam zijn geheimen prijsgeeft.
Wanneer je oog gaat krijgen voor de gelaagdheid in Als de dag breekt wordt het verhaal alleen maar rijker. De uitdrukking ‘als de dag breekt’ verwijst bijvoorbeeld naar het moment waarop het verhaal kantelt en alles anders wordt. Het kan ook een symbolische betekenis hebben, zoals een nieuw begin, hoop of verandering. Ook de regen die moet gaan vallen is een voorbeeld van symbolische hoop voor de ‘dorstige’ bewoners van het eiland.
“Vanavond gaat het regenen” – of toch niet?
De openingszin “Vanavond gaat het regenen” is programmatisch: zowel letterlijk als symbolisch is dit de belofte die boven het verhaal hangt. Het is 22 september 1877, en op een Caraïbisch eiland heerst al maanden een verstikkende droogte. Pancha en Sylvio Piedra, zestigers en voormalige slaven, proberen te overleven in hun armoedige hut. Het water is op, de grond is dor, en de hoop is broos.
Sylvio heeft zich ontwikkeld, is goed in talen en weet meer dan de anderen dankzij “de geestelijke noorderlingen” – vermoedelijk een verwijzing naar de fraters van Tilburg. “Het maakte hem eenzaam in zijn wereld van minderwetenden.” Hij is ervan overtuigd dat het ’s avonds zal regenen. Maar als dat nou eens niet gebeurt? Ondanks zijn overtuiging besluit hij met zijn ezel Pancho naar de stad te trekken om water te halen. Zijn vrouw Pancha blijft achter, maar onderneemt op haar beurt een andere, even wanhopige zoektocht. Vanaf hun ‘scheiding’ ontstaat een tweeluik, waarin hun afzonderlijke perspectieven zich ontvouwen en gaandeweg teruggrijpen op hun gedeelde, getekende verleden.
Leven zonder water, zonder toekomst
De relatie tussen Pancha en Sylvio is er een van uitersten. Verlangen en wrok wisselen elkaar af. De Brabander toont hun verwevenheid in rake zinnen als: “Elk mens wordt lelijk bij gebrek aan water of toekomst,” en “hun huwelijk verdiende geen schoonheidsprijs, daar hadden ze beiden teveel danspasfouten voor gemaakt tijdens de paringsjaren.” Het zijn beelden die de schrale werkelijkheid van hun relatie, én de onderliggende pijn, tastbaar maken.
Langzaam maar zeker ontrafelt de roman de geheimen van hun verleden. Flashbacks tonen een jeugd getekend door slavernij, vernedering en verlies. Tegelijk laat De Brabander zien hoe die geschiedenis doorwerkt in het heden – in de vorm van sociale achterstelling, innerlijke verdeeldheid en een voortdurende zoektocht naar eigenwaarde. Het stelt de lezer in staat om te reflecteren op de impact van slavernij, sociale normen, en de veranderende politieke en economische dynamiek. Daardoor vervaagt de grens tussen verleden en heden en krijgt het verhaal een universeel karakter.
Geschiedenis als onderstroom
De vorm van Als de dag breekt is origineel. Het verhaal speelt zich af in één dag. De hoofdstukken worden aangegeven met de tijdstippen van de dag, van zes uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds. Ook de manier waarop De Brabander de historie laat resoneren in het verhaal is fraai. De auteur noemt subtiel enkele wereldgebeurtenissen: de uitvinding van de telefoon, het verschijnen van Tolstojs Anna Karenina (waarin ook de spanning tussen liefde en plicht, verlangen en moraal centraal staat), en de politieke onrust in Venezuela, waar de Herstelrevolutie (Revolución Reivindicadora) woedt. Vier jaar eerder, in 1873, eindigde officieel de slavernij. De sociale en economische structuren waren niet meteen veranderd, en de meeste mensen hadden nog geen middelen om hun vrijheid ten volle te ervaren
Het eiland wordt niet bij naam genoemd, maar veel wijst op Curaçao – waar De Brabander zelf opgroeide. En de gekozen datum, 22 september 1877, is geen toeval: op 23 september trof een vernietigende storm het eiland. De belofte van regen krijgt zo een historisch én dramatisch gewicht.
Een stijl met stekels én zachtheid
De stijl van De Brabander in Als de dag breekt is beeldend, gelaagd en vaak poëtisch. Soms wat barok, zoals bij uitdrukkingen als “de sluizen des hemels”, of het enigszins onhandige “het was dus niet zo dat er een gebrek was aan presentie van mensen om hem heen.” Maar zulke zinnen worden ruimschoots goedgemaakt door trefzekere observaties en humorvolle beschrijvingen. Pancha’s vader zegt bijvoorbeeld over zijn dochter: “Ze is zo mooi als de gele bloem van een Opuntia, zacht als het binnenste van deze schijfcactus, de stekels van deze Spaanse juffer moet je echter voor lief nemen.”
Deze combinatie van rauwheid en warmte typeert het hele boek. De humor is subtiel, soms sarcastisch, maar altijd menselijk. Het doorbreekt de zwaarte zonder de diepte teniet te doen.
Wie zijn we, als het stormt vanbinnen?
De Brabander laat zien hoe het verleden zich nestelt in het heden. Zijn personages zijn in eerste instantie moeilijk te doorgronden, maar naarmate het verhaal vordert, worden hun trauma’s en verlangens steeds zichtbaarder. De wanen van Pancha, het stille innerlijke conflict van Sylvio – het wordt allemaal langzaam blootgelegd. Je voelt hun emoties van boosheid, haat, wanhoop, maar ook de stille kracht van vergeving en verzoening. Zo ontwikkelt de roman zich tot een psychologisch portret van twee mensen die balanceren tussen haat en liefde, tussen vasthouden en loslaten.
De roman verrast met meerdere wendingen, waarvan vooral de ontknoping een schok veroorzaakt. Wat je als lezer dacht te begrijpen, wordt onderuit gehaald. Komt die regenachtige oplossing er echt? Het antwoord is complexer dan een simpele ja of nee. Want de stormen van de natuur waren niet de enige die de mensen dreigden te vernietigen. De interne stormen – van identiteit, van vrijheid, van liefde en plicht – waren minstens zo krachtig.
Een rijke roman
Als de dag breekt is een gelaagde roman die beklijft. De Brabander toont zich een meester in het schetsen van karakters, het oproepen van sfeer, en het subtiel verweven van geschiedenis en fictie. Het boek leest als een beladen dag: loom in tempo, maar geladen met spanning. De vraag of het zal regenen verandert gaandeweg in een diepere vraag: hoe overleven mensen met een verleden dat hen niet loslaat?
Een roman die je langzaam opentrekt – en die je na het omslaan van de laatste bladzijde niet zomaar loslaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com
Leesadvies voor jongeren
1877. Een eiland snakt naar regen. Twee ex-slaven zoeken water – én de waarheid over hun verleden. Als de dag breekt is een rauwe, poëtische roman over liefde, slavernij en hoop. Een verhaal dat je raakt én wakker schudt. De eerste twee hoofdstukken zijn wat lastig te lezen.
Wanneer je oog gaat krijgen voor de gelaagdheid in Als de dag breekt wordt het verhaal alleen maar rijker. De uitdrukking ‘als de dag breekt’ verwijst bijvoorbeeld naar het moment waarop het verhaal kantelt en alles anders wordt. Het kan ook een symbolische betekenis hebben, zoals een nieuw begin, hoop of verandering. Ook de regen die moet gaan vallen is een voorbeeld van symbolische hoop voor de ‘dorstige’ bewoners van het eiland.
“Vanavond gaat het regenen” – of toch niet?
De openingszin “Vanavond gaat het regenen” is programmatisch: zowel letterlijk als symbolisch is dit de belofte die boven het verhaal hangt. Het is 22 september 1877, en op een Caraïbisch eiland heerst al maanden een verstikkende droogte. Pancha en Sylvio Piedra, zestigers en voormalige slaven, proberen te overleven in hun armoedige hut. Het water is op, de grond is dor, en de hoop is broos.
Sylvio heeft zich ontwikkeld, is goed in talen en weet meer dan de anderen dankzij “de geestelijke noorderlingen” – vermoedelijk een verwijzing naar de fraters van Tilburg. “Het maakte hem eenzaam in zijn wereld van minderwetenden.” Hij is ervan overtuigd dat het ’s avonds zal regenen. Maar als dat nou eens niet gebeurt? Ondanks zijn overtuiging besluit hij met zijn ezel Pancho naar de stad te trekken om water te halen. Zijn vrouw Pancha blijft achter, maar onderneemt op haar beurt een andere, even wanhopige zoektocht. Vanaf hun ‘scheiding’ ontstaat een tweeluik, waarin hun afzonderlijke perspectieven zich ontvouwen en gaandeweg teruggrijpen op hun gedeelde, getekende verleden.
Leven zonder water, zonder toekomst
De relatie tussen Pancha en Sylvio is er een van uitersten. Verlangen en wrok wisselen elkaar af. De Brabander toont hun verwevenheid in rake zinnen als: “Elk mens wordt lelijk bij gebrek aan water of toekomst,” en “hun huwelijk verdiende geen schoonheidsprijs, daar hadden ze beiden teveel danspasfouten voor gemaakt tijdens de paringsjaren.” Het zijn beelden die de schrale werkelijkheid van hun relatie, én de onderliggende pijn, tastbaar maken.
Langzaam maar zeker ontrafelt de roman de geheimen van hun verleden. Flashbacks tonen een jeugd getekend door slavernij, vernedering en verlies. Tegelijk laat De Brabander zien hoe die geschiedenis doorwerkt in het heden – in de vorm van sociale achterstelling, innerlijke verdeeldheid en een voortdurende zoektocht naar eigenwaarde. Het stelt de lezer in staat om te reflecteren op de impact van slavernij, sociale normen, en de veranderende politieke en economische dynamiek. Daardoor vervaagt de grens tussen verleden en heden en krijgt het verhaal een universeel karakter.
Geschiedenis als onderstroom
De vorm van Als de dag breekt is origineel. Het verhaal speelt zich af in één dag. De hoofdstukken worden aangegeven met de tijdstippen van de dag, van zes uur ’s ochtends tot negen uur ’s avonds. Ook de manier waarop De Brabander de historie laat resoneren in het verhaal is fraai. De auteur noemt subtiel enkele wereldgebeurtenissen: de uitvinding van de telefoon, het verschijnen van Tolstojs Anna Karenina (waarin ook de spanning tussen liefde en plicht, verlangen en moraal centraal staat), en de politieke onrust in Venezuela, waar de Herstelrevolutie (Revolución Reivindicadora) woedt. Vier jaar eerder, in 1873, eindigde officieel de slavernij. De sociale en economische structuren waren niet meteen veranderd, en de meeste mensen hadden nog geen middelen om hun vrijheid ten volle te ervaren
Het eiland wordt niet bij naam genoemd, maar veel wijst op Curaçao – waar De Brabander zelf opgroeide. En de gekozen datum, 22 september 1877, is geen toeval: op 23 september trof een vernietigende storm het eiland. De belofte van regen krijgt zo een historisch én dramatisch gewicht.
Een stijl met stekels én zachtheid
De stijl van De Brabander in Als de dag breekt is beeldend, gelaagd en vaak poëtisch. Soms wat barok, zoals bij uitdrukkingen als “de sluizen des hemels”, of het enigszins onhandige “het was dus niet zo dat er een gebrek was aan presentie van mensen om hem heen.” Maar zulke zinnen worden ruimschoots goedgemaakt door trefzekere observaties en humorvolle beschrijvingen. Pancha’s vader zegt bijvoorbeeld over zijn dochter: “Ze is zo mooi als de gele bloem van een Opuntia, zacht als het binnenste van deze schijfcactus, de stekels van deze Spaanse juffer moet je echter voor lief nemen.”
Deze combinatie van rauwheid en warmte typeert het hele boek. De humor is subtiel, soms sarcastisch, maar altijd menselijk. Het doorbreekt de zwaarte zonder de diepte teniet te doen.
Wie zijn we, als het stormt vanbinnen?
De Brabander laat zien hoe het verleden zich nestelt in het heden. Zijn personages zijn in eerste instantie moeilijk te doorgronden, maar naarmate het verhaal vordert, worden hun trauma’s en verlangens steeds zichtbaarder. De wanen van Pancha, het stille innerlijke conflict van Sylvio – het wordt allemaal langzaam blootgelegd. Je voelt hun emoties van boosheid, haat, wanhoop, maar ook de stille kracht van vergeving en verzoening. Zo ontwikkelt de roman zich tot een psychologisch portret van twee mensen die balanceren tussen haat en liefde, tussen vasthouden en loslaten.
De roman verrast met meerdere wendingen, waarvan vooral de ontknoping een schok veroorzaakt. Wat je als lezer dacht te begrijpen, wordt onderuit gehaald. Komt die regenachtige oplossing er echt? Het antwoord is complexer dan een simpele ja of nee. Want de stormen van de natuur waren niet de enige die de mensen dreigden te vernietigen. De interne stormen – van identiteit, van vrijheid, van liefde en plicht – waren minstens zo krachtig.
Een rijke roman
Als de dag breekt is een gelaagde roman die beklijft. De Brabander toont zich een meester in het schetsen van karakters, het oproepen van sfeer, en het subtiel verweven van geschiedenis en fictie. Het boek leest als een beladen dag: loom in tempo, maar geladen met spanning. De vraag of het zal regenen verandert gaandeweg in een diepere vraag: hoe overleven mensen met een verleden dat hen niet loslaat?
Een roman die je langzaam opentrekt – en die je na het omslaan van de laatste bladzijde niet zomaar loslaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com
Leesadvies voor jongeren
1877. Een eiland snakt naar regen. Twee ex-slaven zoeken water – én de waarheid over hun verleden. Als de dag breekt is een rauwe, poëtische roman over liefde, slavernij en hoop. Een verhaal dat je raakt én wakker schudt. De eerste twee hoofdstukken zijn wat lastig te lezen.
1
Reageer op deze recensie
