Lezersrecensie
Het ’theater van het leven’ en het zoeken naar de uitgang van het doolhof
Twee opdrachten voor in het boek geven de essentie van Rollenspel, herinneringen uit een doolhof, van Rosemarijn Milo (1945) weer: “De wereld is een speel toneel. Elck speelt zyn rol en kryght zyn deel” (Joost van den Vondel, 1637) en “You play, you win; you play you lose. You play.” (Jeanette Winterson, 1987).
We hebben hier te maken met een autobiografie van een verteller pur sang; een verhaal dat leest als een psychologische roman. Het gaat om haar levensverhaal, zoals zij het beleefd heeft, geschreven vanuit haar perspectief, maar met een universele boodschap: geloof in jezelf.
Milo trapt niet in valkuilen die je bij het schrijven van een autobiografie kunt tegenkomen. Zo kun je als auteur te vol zijn van alles wat je meegemaakt hebt. Dat kan leiden tot een eenzijdige interpretatie van het verhaal en zorgt ervoor dat de lezer afhaakt. Milo voorkomt dat door gebruik te maken van de rijke correspondentie waarover ze beschikt. Hierdoor laat ze anderen aan het woord. Zo ontstaat een genuanceerder beeld van Milo zelf en wordt het verhaal levendiger omdat je allerlei onderwerpen vanuit een ander perspectief ziet.
De briefwisseling die ze met Hans onderhoudt, zorgt voor de ‘ruggengraat’ van de roman. Na drie huwelijken reageert ze, begin juni 1997, op een contactadvertentie van een man, de 61-jarige Hans. Hij is op zoek naar een “lichtvoetige, maar serieuze correspondentie (en niets anders) met een vrouw, voorzien van geest, een beetje eruditie en enig epistolair talent, over boeken, muziek en wat verder ter sprake mocht komen.” Hij vormt voor haar een “reddingsboei” en ze corresponderen met elkaar in volle openheid. Pas op het eind van zijn leven, als Hans terminaal ziek is, ontmoeten ze elkaar. Te veel details kan ook een valkuil bij een autobiografie zijn. Milo blijft ook hierin overeind.
Ongelofelijk
Milo kan de afstand nemen die nodig is om te reflecteren op haar ontwikkeling als mens. De werkelijkheid ontstijgt de fictie; het is ongelofelijk wat zij heeft meegemaakt. En dan zegt ze aan het slot van haar verhaal dat ze nog niet het achterste van haar tong heeft laten zien. Milo dacht aanvankelijk celliste te worden (ze verweeft op puntige wijze verwijzingen naar muziekstukken in de ‘roman’), maar ging na haar conservatoriumopleiding rechten studeren. Zij werd advocaat, was partner in een advocatenkantoor en werd rechter. Ze vertrok aan het eind van haar loopbaan naar Frankrijk waar ze nu woont. In Frankrijk was ze nog jarenlang actief als tolk en juridisch vertaalster om tenslotte schrijver te worden.
Doolhof
Vele thema’s passeren de revue: de ‘geheimen’ uit de familie; het trauma dat twee maanden na haar geboorte in 1945 haar oudere broer overleed door ondervoeding; de strikte protocollen en de druk in het gezin Milo waarbinnen moeder de dienst uitmaakte (“wij kinderen werden afgericht om dat hoogste doel, de universitaire opleiding die mijn vader zelf niet had geambieerd en mijn moeder niet had kunnen afmaken, te bereiken. Het ging niet om de eigen ambities maar om de ambities van de ouders waar te maken, speciaal die van de moeder”); een eerste huwelijk met Rudolf, kind van een NSB-vader, waaruit haar enige zoon Matijs werd geboren; het doodzwijgen van de abortus van haar grootmoeder in 1918, een geheim dat tachtig jaar lang doorwoekert in de familie. Verdriet, rechtvaardigheid, creativiteit, onzekerheid, wanhoop, afwijzingen, verwijdering, een grenzeloze werklust en arbeidsethos, het nooit rust hebben en de gevolgen daarvan, vriendschap, humor, teleurstellingen en de zoektocht naar geluk en naar wie ze eigenlijk is, zorgen ervoor dat haar leven als het ware een doolhof is. Rosemarijn probeert de uitgang van het doolhof te vinden.
Klassiek drama
Milo kan schrijven! Ze heeft het over de ‘Milo-galop’, een metafoor voor alle ballen die ze tegelijkertijd in de lucht moet houden: “Ik moet je zeggen dat ik meerdere levens leid (én lijd). ’s Morgens was ik rechter, ‘s middags advocaat en ’s avonds muzikant.” De autobiografie is een wervelend verhaal dat door de chronologie te laten verspringen dynamisch wordt. Ze vertraagt, verdikt en versnelt als het nodig is, brengt nieuwe personages in (tegen het eind wordt de opeenvolging wel een beetje veel; een stamboom aan het begin van het boek is verhelderend). Foto’s en authentiek materiaal versterken het verhaal. Als structuur heeft ze gekozen voor de rollen die ze in haar leven heeft gehad zoals: brievenschrijfster, verloofde, echtgenote, zus, rechtenstudente, weduwe, moeder/stiefmoeder, musicienne, lid-jurist Medisch Tuchtcollege, boekenschrijfster…
Die rollen worden vaak afgerond met een conclusie die gekoppeld is aan het ‘doolhof’: weer een rol uitgespeeld, de verkeerde afslag, er moet een uitweg zijn, het is soms zo donker in mijn doolhof. Daaroverheen ligt de vorm van een klassiek drama (expositie, intrige, climax, catastrofe, peripetie), de vijf fasen in haar leven die leiden tot het uiteindelijke inzicht: het geluk en de rust. Dat wordt mooi verbeeld op de cover met een stralende lach van Rosemarijn. Tussen die vijf bedrijven staan reflecties, momenten waarop ze de lezer op adem laat komen, maar de lezer ook verleidt verder te lezen.
Veerkracht
Het is smullen van feitjes die betrekking hebben op mensen die je kent. Zo zat Rosemarijn op het Vossiusgymnasium in de klas bij Rogier van Otterloo, Awraham Soetendorp en Edwin Rutten: “Ik maakte voor de helft van de klas het huiswerk tegen beloning van kersenbonbons. Edwin Rutten profiteerde daar het meeste van.” Milo bekritiseert de onzorgvuldigheid van de advocatuur/rechtspraak, een doorn in haar oog. Ze reflecteert op zichzelf: “Ik zit wel altijd met mijn snufferd in andermans al dan niet doffe ellende – is goed om je eigen sores wat te relativeren.” Qua taal valt er veel te genieten. Zoals deze vergelijking van een harp met mensen: “Naarmate een harp groter, duurder, geavanceerder is, moet hij vaker worden bijgestemd. (Wel eens tijdens een concert een harpist geobserveerd?). Wij mensen zijn in muzikaal opzicht met die harpen te vergelijken; in alle soorten en maten. De ene soort muziek raakt de ene snaar, de andere weer een andere. Soms resoneert het helemaal niet; de snaar ontbreekt of is er niet meer, geknapt!”
Rollenspel is voor Milo zelf een helend werk geworden. Ons inspireert het. Het laat zien wat doorzetten, geloof in je zelf en veerkracht kunnen betekenen. Ze geeft in deze autobiografie een evenwichtig beeld van haar leven. Rosemarijn Milo: wat een verhaal, wat een vrouw, wat een auteur!
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Leesadvies voor jongeren
Een autobiografische roman over de kracht van geloven in jezelf
We hebben hier te maken met een autobiografie van een verteller pur sang; een verhaal dat leest als een psychologische roman. Het gaat om haar levensverhaal, zoals zij het beleefd heeft, geschreven vanuit haar perspectief, maar met een universele boodschap: geloof in jezelf.
Milo trapt niet in valkuilen die je bij het schrijven van een autobiografie kunt tegenkomen. Zo kun je als auteur te vol zijn van alles wat je meegemaakt hebt. Dat kan leiden tot een eenzijdige interpretatie van het verhaal en zorgt ervoor dat de lezer afhaakt. Milo voorkomt dat door gebruik te maken van de rijke correspondentie waarover ze beschikt. Hierdoor laat ze anderen aan het woord. Zo ontstaat een genuanceerder beeld van Milo zelf en wordt het verhaal levendiger omdat je allerlei onderwerpen vanuit een ander perspectief ziet.
De briefwisseling die ze met Hans onderhoudt, zorgt voor de ‘ruggengraat’ van de roman. Na drie huwelijken reageert ze, begin juni 1997, op een contactadvertentie van een man, de 61-jarige Hans. Hij is op zoek naar een “lichtvoetige, maar serieuze correspondentie (en niets anders) met een vrouw, voorzien van geest, een beetje eruditie en enig epistolair talent, over boeken, muziek en wat verder ter sprake mocht komen.” Hij vormt voor haar een “reddingsboei” en ze corresponderen met elkaar in volle openheid. Pas op het eind van zijn leven, als Hans terminaal ziek is, ontmoeten ze elkaar. Te veel details kan ook een valkuil bij een autobiografie zijn. Milo blijft ook hierin overeind.
Ongelofelijk
Milo kan de afstand nemen die nodig is om te reflecteren op haar ontwikkeling als mens. De werkelijkheid ontstijgt de fictie; het is ongelofelijk wat zij heeft meegemaakt. En dan zegt ze aan het slot van haar verhaal dat ze nog niet het achterste van haar tong heeft laten zien. Milo dacht aanvankelijk celliste te worden (ze verweeft op puntige wijze verwijzingen naar muziekstukken in de ‘roman’), maar ging na haar conservatoriumopleiding rechten studeren. Zij werd advocaat, was partner in een advocatenkantoor en werd rechter. Ze vertrok aan het eind van haar loopbaan naar Frankrijk waar ze nu woont. In Frankrijk was ze nog jarenlang actief als tolk en juridisch vertaalster om tenslotte schrijver te worden.
Doolhof
Vele thema’s passeren de revue: de ‘geheimen’ uit de familie; het trauma dat twee maanden na haar geboorte in 1945 haar oudere broer overleed door ondervoeding; de strikte protocollen en de druk in het gezin Milo waarbinnen moeder de dienst uitmaakte (“wij kinderen werden afgericht om dat hoogste doel, de universitaire opleiding die mijn vader zelf niet had geambieerd en mijn moeder niet had kunnen afmaken, te bereiken. Het ging niet om de eigen ambities maar om de ambities van de ouders waar te maken, speciaal die van de moeder”); een eerste huwelijk met Rudolf, kind van een NSB-vader, waaruit haar enige zoon Matijs werd geboren; het doodzwijgen van de abortus van haar grootmoeder in 1918, een geheim dat tachtig jaar lang doorwoekert in de familie. Verdriet, rechtvaardigheid, creativiteit, onzekerheid, wanhoop, afwijzingen, verwijdering, een grenzeloze werklust en arbeidsethos, het nooit rust hebben en de gevolgen daarvan, vriendschap, humor, teleurstellingen en de zoektocht naar geluk en naar wie ze eigenlijk is, zorgen ervoor dat haar leven als het ware een doolhof is. Rosemarijn probeert de uitgang van het doolhof te vinden.
Klassiek drama
Milo kan schrijven! Ze heeft het over de ‘Milo-galop’, een metafoor voor alle ballen die ze tegelijkertijd in de lucht moet houden: “Ik moet je zeggen dat ik meerdere levens leid (én lijd). ’s Morgens was ik rechter, ‘s middags advocaat en ’s avonds muzikant.” De autobiografie is een wervelend verhaal dat door de chronologie te laten verspringen dynamisch wordt. Ze vertraagt, verdikt en versnelt als het nodig is, brengt nieuwe personages in (tegen het eind wordt de opeenvolging wel een beetje veel; een stamboom aan het begin van het boek is verhelderend). Foto’s en authentiek materiaal versterken het verhaal. Als structuur heeft ze gekozen voor de rollen die ze in haar leven heeft gehad zoals: brievenschrijfster, verloofde, echtgenote, zus, rechtenstudente, weduwe, moeder/stiefmoeder, musicienne, lid-jurist Medisch Tuchtcollege, boekenschrijfster…
Die rollen worden vaak afgerond met een conclusie die gekoppeld is aan het ‘doolhof’: weer een rol uitgespeeld, de verkeerde afslag, er moet een uitweg zijn, het is soms zo donker in mijn doolhof. Daaroverheen ligt de vorm van een klassiek drama (expositie, intrige, climax, catastrofe, peripetie), de vijf fasen in haar leven die leiden tot het uiteindelijke inzicht: het geluk en de rust. Dat wordt mooi verbeeld op de cover met een stralende lach van Rosemarijn. Tussen die vijf bedrijven staan reflecties, momenten waarop ze de lezer op adem laat komen, maar de lezer ook verleidt verder te lezen.
Veerkracht
Het is smullen van feitjes die betrekking hebben op mensen die je kent. Zo zat Rosemarijn op het Vossiusgymnasium in de klas bij Rogier van Otterloo, Awraham Soetendorp en Edwin Rutten: “Ik maakte voor de helft van de klas het huiswerk tegen beloning van kersenbonbons. Edwin Rutten profiteerde daar het meeste van.” Milo bekritiseert de onzorgvuldigheid van de advocatuur/rechtspraak, een doorn in haar oog. Ze reflecteert op zichzelf: “Ik zit wel altijd met mijn snufferd in andermans al dan niet doffe ellende – is goed om je eigen sores wat te relativeren.” Qua taal valt er veel te genieten. Zoals deze vergelijking van een harp met mensen: “Naarmate een harp groter, duurder, geavanceerder is, moet hij vaker worden bijgestemd. (Wel eens tijdens een concert een harpist geobserveerd?). Wij mensen zijn in muzikaal opzicht met die harpen te vergelijken; in alle soorten en maten. De ene soort muziek raakt de ene snaar, de andere weer een andere. Soms resoneert het helemaal niet; de snaar ontbreekt of is er niet meer, geknapt!”
Rollenspel is voor Milo zelf een helend werk geworden. Ons inspireert het. Het laat zien wat doorzetten, geloof in je zelf en veerkracht kunnen betekenen. Ze geeft in deze autobiografie een evenwichtig beeld van haar leven. Rosemarijn Milo: wat een verhaal, wat een vrouw, wat een auteur!
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
Leesadvies voor jongeren
Een autobiografische roman over de kracht van geloven in jezelf
1
Reageer op deze recensie
