Ramp

De vogelgriep breekt uit op het Zweedse eiland Gotland. Er vallen verschillende doden en als blijkt dat de Zweedse regering totaal onvoorbereid is, dreigt paniek uit te breken.
Naast de angst om haar doodzieke zoon krijgt inspecteur Maria Wern ook nog enkele moorden op te lossen die wel eens te maken zouden kunnen hebben met de uitbraak van de ziekte.

“Op verzoek van de auteur zelf is eerst het zevende boek Zondebok in het Nederlands vertaald vanwege het bijzonder actuele thema” vermeldt de achterflap. Als goedgelovige lezer ga je er dan van uit dat Anna Jansson een boodschap heeft mee te geven waar de wereld op zit te wachten, maar na lezing blijkt het enkel om een beschamende, uitgekookte marketingtruc te gaan en spreekt Jansson zo de ramptoerist in ieder van ons aan. Zondebok is namelijk niets meer dan een scenario voor een B-rampenfilm met slechte dialogen, ongeloofwaardige personages zonder de minste psychologische diepgang en een erg dun verhaaltje waar de echte plot eigenlijk pas op de laatste bladzijden uit de doeken wordt gedaan.

Met Midwinteroffer (2000) en Doodskruid (2001) introduceerde Anna Jansson haar hoofdpersoon Maria Wern. Na zeven boeken zou je dus mogen verwachten dat deze leading-lady haar plaats op de voorgrond stevig verankerd zou hebben. Maar niets is minder waar. Ten eerste wordt het personage Wern eigenlijk volledig naar de achtergrond weggedrukt door de vogelgriepepidemie en de bijhorende paniek en verontwaardiging en ten tweede vordert het onderzoek naar de moorden niet zozeer door gedegen politiewerk maar eerder door toevalligheden en ronduit domme personages, met internetapotheker en alcoholicus Hans Moberg als dieptepunt.
Soms krijg je de indruk dat Jansson tijdens het schrijven niet echt bij de les is en redigeren als tijdverlies beschouwt. Op een bepaald moment ondervraagt Wern de echtgenote van een verdwenen journalist en stelt haar op blz. 209 de vraag “Weet u waar hij momenteel mee bezig was?”. Na het antwoord van de echtgenote stelt Wern op blz. 210 aan dezelfde vrouw dan de vraag “Weet u toevallig waar hij momenteel mee bezig was?”. Storend!
Natuurlijk is de bezorgde Wern door de toestand met haar zoon er niet helemaal met haar hoofd bij, maar dat belet haar wel niet om twee avonden na elkaar met dokter Jonatan Eriksson op stap te gaan zonder dat zoonlief nog ter sprake komt... Geloofwaardig???

De dialogen in het boek zijn ronduit slecht geschreven. Inhoudelijk gebeurt het te vaak dat Jansson haar personages op een ongepast moment of tegenover de foute personen laat uitwijden in plaats van die beschouwingen - als ze al enige toegevoegde waarde hebben - buiten de dialogen te houden. En vormelijk voelt de taal die Jansson haar personages in de mond legt niet aan als gesproken taal of niet aangepast aan de situatie. Wanneer je de laatste uren volgt van het eerste vogelgriepslachtoffer, de bejaarde duivenmelker Ruben Nilsson, baadt heel dat hoofdstuk in een kinderlijk sfeertje. Alsof bejaard synoniem is met infantiel!

De hele politieke achtergrond tenslotte die in principe de stevige onderbouw voor het verhaal moet vormen wordt op het einde in zo’n drafje afgehandeld dat de verontwaardiging die het schandaal zou moeten oproepen bij de lezer uitblijft. Jansson verkiest in Zondebok goedkoop sentiment boven een degelijk uitgewerkte plot.