Zwarte handel viert hoogtij

Over de Tweede Wereldoorlog en de periode van wederopbouw lees ik eigenlijk te weinig. Toen ik De bakkersvrouw van Wenen zag werd ik benieuwd naar dit boek, dat twee verhaallijnen kent. Die van de Joodse Chana speelt zich af vanaf 1946 in Wenen en daarnaast wordt deze afgewisseld met die van Zoe in 2018 in Raleigh, North Carolina.

Met De bakkersvrouw van Wenen verwezenlijkte Sharon Kurtzman haar droom om schrijver te worden. Dit debuut laat de schrijnende situatie zien waarin veel Joden verkeerden na de bevrijding uit de kampen waarin ze geïnterneerd waren. Het verhaal is gebaseerd op verhalen van Kurtzmans grootmoeder, moeder en tante die in meerdere concentratiekampen gevangen hebben gezeten. Kurtzman woont in North Carolina en heeft, voordat ze begon met schrijven, bij de televisie gewerkt. In 2019 haalde zij haar master creatief schrijven en heeft ze samen met haar man onderzoek gedaan in Oostenrijk om de steden, straten en gebouwen te verkennen. Daarnaast heeft ze contact gehad met diverse instanties, zoals het Joods museum in Wenen en het United States Holocaust Memorial Museum in Washington. De vertaling van het boek is door Ralph van der Aa gedaan.

Culinair journalist Zoe Rosenzweig ontdekt na het overlijden van haar Joodse grootvader een aan haar gerichte brief die krantenartikelen bevat en een foto. Het maakt dat ze nieuwsgierig wordt naar haar afkomst en via email contact zoekt met Henri Martin, de man die samen met haar tante Chana op de foto staat. Wat haar bezighoudt, is wat er na de oorlog met haar familie is gebeurd. Hiervoor reist ze af naar Wenen waar ze Henri, een wereldberoemde bakker, ontmoet en per dag meer hoort over wat er na de oorlog gebeurde met haar familie. Tot hun ontmoeting is hij altijd angstvallig uit de schijnwerpers gebleven en was er vrijwel niets over hem in de media verschenen.

In het verhaal neemt Kurtzman je mee in het verleden van familieleden van Zoe. Vanuit steeds wisselende perspectieven kom je langzaam achter de geschiedenis van haar familie. Deze verhaallijn wordt vanuit Henri verteld en laat je kennis maken met Chana, haar broer Aron, de vader van Zoe en hun moeder. Dit wordt in een rustig tempo verteld en steeds weer onderbroken door de gedeeltes over Zoe. In het heden merk je waar zij mee worstelt in haar bestaan en hoe eenzaam ze zich voelt. Ze wil trouw blijven aan zichzelf, maar moet verantwoording aan haar baas afleggen. Naarmate zij meer over haar verleden aan de weet komt, begint zij meer voor zichzelf op te komen. Aan de ontwikkeling die beide vrouwen doormaken is te zien dat zij struggelen met zichzelf, maar uiteindelijk daarmee in het reine komen.

Met de beschrijving van het Wenen van net na de Tweede Wereldoorlog is duidelijk te merken dat Kurtzman hier uitgebreid onderzoek naar gedaan heeft. De gewelddadige aanvallen op Joden, de wreedheden die gepleegd worden door mensen van verschillende nationaliteiten en de zwarte handel, geven de sfeer van dit boek uitstekend weer. Mondjesmaat wordt er teruggeblikt op de situatie in de kampen en hoe overlevenden hier na de bevrijding uit trachtten te ontsnappen, om vervolgens in een andere hel terecht te komen. Aan reisdocumenten geraakte je enkel via de illegale handel en emigreren werd hierdoor lastig. De naoorlogse omstandigheden waarin de Joden na de oorlog terecht kwamen met honger en slechte woon- en werkgelegenheden laten je huiveren. De auteur heeft een luchtige toon in het verhaal weten te brengen door er een liefdesgeschiedenis in te verweven.

De cover van De bakkersvrouw van Wenen laat een vrouw zien die met een fiets wegloopt door een poort. Bij dit plaatje kun je je van alles voorstellen; op weg naar een nieuwe toekomst of op de vlucht voor het verleden. Wat het ook is, door het boek te lezen raak je onder de indruk van de sterke vrouwen in het verhaal die hun eigen pad willen vinden en daarvoor niets uit de weg gaan. Het zijn gekwetste vrouwen die hun droom najagen en zich niet de wet laten voorschrijven door een man. Hun gemaakte keuzes zijn goed te begrijpen. De overlevingsdrang van mensen komt goed naar voren, net als het feit dat iemand alles doet om te kunnen overleven. In het boek komen regelmatig Joodse woorden voor, waarvan de betekenis niet altijd uit de zin te achterhalen is. Een bijlage waarin deze verklaard worden, was wel zo fijn geweest.

De bakkersvrouw van Wenen is een ontroerend verhaal met intrigerende verhaallijnen die je niet loslaten en waarin de zwarte handel hoogtij viert, ten koste van een hongerende bevolking van Wenen. Het boek krijgt 4 1/2 sterren.
Eerder verscheen deze recensie op Boekencast.