Op zoek naar de schat

Coelho (Rio de Janeiro, 1947) lonkte na een onafgemaakte rechtenstudie een tijdlang naar de flower-power-beweging en trok naar Amsterdam. In 1973 keerde hij naar Brazilië terug en schreef er popsongs. Pas in de jaren tachtig ontdekte hij de literatuur als zijn ware roeping. Coelho schrijft in allegoriën; metaforen die het hele verhaal door worden volgehouden. In 'De alchemist' wordt Santiago, een jonge boerenzoon uit Andalusië, tegen de zin van zijn ouders in geen priester, maar herder. Hierdoor belichaamt hij Coelho's mooie adagium dat je steeds de lokroep van het hart moet volgen. Tot twee keer toe droomt hij van een verborgen schat in Egypte. Een zigeunerin en de koning van Salem halen hem ertoe over de schat op te sporen. Een kristalhandelaar, een Engelse geleerde en een betoverend oasemeisje kruisen zijn pad. Tenslotte ontmoet hij de alchemist, die hem het geheim van de schat toevertrouwt. Wat leren we dan zoal? Volg je droom, en als je dat doet: droom GROOT! Maak je eigen geluk. Besef dat er tegenslagen komen op weg naar je droom … hoe dichter bij je doel hoe groter de tegenslagen … zet door! Het is goed om te reizen en mensen van andere culturen te ontmoeten. Wat we zoeken is vaak dichterbij dan gedacht, maar we beseffen dat pas na een lange zoektocht.

In een notendop de boodschap van Coelho, die sterk aanleunt bij die van Antoine de Saint-Exupéry ('Le petit prince') en van Herman Hesse. Het succes van deze allegoriën laat zich gemakkelijk verklaren. De wereld die erin wordt opgeroepen, is eenvoudig, rechtlijnig en herkenbaar. De in metaforen verpakte antwoorden die Coelho formuleert, vullen het vacuüm dat is ontstaan door het koele materialisme en de leegloop van de kerken. Ze spelen in op een reëel onbehagen en Coelho is hierin niet alleen. De New-Age beweging brengt van alles voort. De meeste onderdelen van deze gigantische troostmachine kunnen we niet echt serieus nemen, maar regelmatig duiken ideeën op die de moeite van het overdenken waard zijn. Zo ben ik het helemaal eens met de kern van dit verhaal: volg je dromen. Je krijgt geen spijt van de dingen die je gedaan hebt, maar van de dingen die je niet gedaan hebt. Ben ik het helemaal mee eens. Maar … moet je je dromen volgen ten koste van alles? Zo lijkt Coelho er in ieder geval wel tegenaan te kijken. Santiago laat rijkdom en een prachtige toekomst bij de kristalhandelaar schieten en gaat toch weer verder op zijn zoektocht. Kijk dat vind ik nog wel mooi. Maar als hij vervolgens midden in de woestijn de liefde van zijn leven heeft gevonden en die dan ook in de steek laat … tja, dat geeft mij dan toch een ongemakkelijk gevoel. Hoe zit het dan met de droom van dat meisje? En vervolgens raak ik helemaal de weg kwijt, want wat blijkt? (LET OP: SPOILER) … die lang gezochte schat blijkt op het eind van de zoektocht dus een échte schat te zijn. Dus een kist met goudstukken, diamanten en juwelen. What the f***? Wat is dat? Nee toch? Zo materialistisch? Ligt het aan mij? Mis ik de metafoor ergens?

Het exemplaar dat ik heb begint met een voorwoord van Coelho waarin hij uitlegt welke vier obstakels ons tegenhouden in het nastreven van onze dromen. Het derde obstakel is liefde. Dat je liefde een obstakel noemt vind ik al raar, maar we lezen verder: we moeten niet bang zijn om de mensen die van ons houden pijn te doen, de mensen die echt van ons houden zullen ons juist helpen onze droom te verwezenlijken. Toppunt van individualisme, zou ik zeggen. Want: wiens droom heeft dan voorrang als twee dromen haaks op elkaar blijken te staan? Niet ondenkbaar. Dus dat loopt een keer spaak. En dat het boek 65.000.000 (!) keer over de toonbank is gegaan … tja, dat vind ik dan ook wel een beetje eng.